Health Tips : ਅਨਿੰਦਰੇ ਤੋਂ ਹੋ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਤਾਂ ਅਪਣਾਓ ਇਹ ਤਰੀਕੇ
Sunday, Oct 13, 2024 - 03:40 PM (IST)
ਹੈਲਥ ਡੈਸਕ - ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ (ਇਨਸੋਮਨੀਆ) ਇਕ ਆਮ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਿਹਤ, ਮੂਡ, ਅਤੇ ਦਿਨ-ਚਰਿਆ 'ਤੇ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਨੀਂਦ ਦੇ ਘਾਟ ਨਾਲ ਸ਼ਾਰੀਰੀਕ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਣਾਅ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਫੈਕਟਰ। ਇਸੇ ਲਈ, ਨੀਂਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਇਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ :-
1. ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਨ :-
ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ : ਜਦੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਤਣਾਅ ਜਾਂ ਚਿੰਤਾ ’ਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਡਿਪ੍ਰੈਸ਼ਨ : ਇਹ ਇਕ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨੀਂਦ ’ਚ ਅੜਿਕਾ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2. ਜਿਸਮਾਨੀ ਸਿਹਤ :-
ਦਰਦ : ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ’ਚ ਦਰਦ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਿੱਠ, ਗੱਡੇ ਜਾਂ ਮੱਥੇ ਦਾ ਦਰਦ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਹਾਰਮੋਨਲ ਬਦਲਾਅ : ਔਰਤਾਂ ’ਚ ਮਾਸਿਕ ਧਰਮ ਜਾਂ ਮੈਨੋਪੌਜ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੋਰ ਹਾਰਮੋਨਲ ਬਦਲਾਅ ਵੀ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
3. ਤੰਦਰੁਸਤੀ :-
ਸਥਾਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ : ਕੁਝ ਸਥਾਈ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਾਇਬੀਟੀਜ਼, ਹਾਈਪਰਟੈਂਸ਼ਨ ਜਾਂ ਅਸਥਮਾ ਨਾਲੋਂ ਨੀਂਦ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਮੁਤੱਲੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ : ਕਈ ਮੁਤੱਲੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੀਂਦ ’ਚ ਰੁਕਾਵਟ (sleep apnea) ਵੀ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
4. ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ੈਲੀ :-
ਨੀਂਦ ਦੀ ਬੁਰੀ ਆਦਤ : ਜੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਨਿੰਦਰ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਿਯਮਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਾਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੀਂਦ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਸਮਰੱਥਾ ’ਚ ਬਦਲਾਅ : ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ (shift work) ਅਸਮਾਨ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਨੀਂਦ ਦੇ ਗੋਲੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
5. ਖੁਰਾਕ :-
ਕੈਫੀਨ ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ : ਕੈਫੀਨ (ਜੋ ਚਾਹ, ਕੌਫੀ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਸੋਫ਼ਟ ਡ੍ਰਿੰਕਸ ’ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਦਕ ਦਵਾਈਆਂ ਵੀ ਨੀਂਦ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਰੀ ਭੋਜਨ : ਰਾਤ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਖਾਣਾ ਖਾਣਾ ਵੀ ਨੀਂਦ ’ਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
6. ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ :-
ਦਵਾਈਆਂ : ਕੁਝ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਸਾਈਡ ਇਫੈਕਟਸ ਵੀ ਨੀਂਦ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਐਂਟੀ-ਡਿਪ੍ਰੈਸ਼ੈਂਟਸ ਜਾਂ ਐਂਟੀ-ਹਿਸਟਾਮੀਨਿਕ।
7. ਵਾਤਾਵਰਣ :-
ਸੌਣ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ : ਸ਼ੋਰ, ਰੌਸ਼ਨੀ, ਜਾਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੀ ਸੁਖਾਈ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਮਰੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ) ਵੀ ਨੀਂਦ 'ਤੇ ਅਸਰ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
8. ਜੈਨੇਟਿਕ ਫੈਕਟਰ :-
ਜੈਨੇਟਿਕ ਦੋਸ਼ : ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ’ਚ ਨੀਂਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ਲਕ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬਚਾਅ ਕੀ ਹਨ :-
- ਹਰ ਰੋਜ਼ ਇਕੋ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਸੌਣਾ ਅਤੇ ਉਠਣਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਰਿਥਮ ਸੁਧਰਦਾ ਹੈ।
- ਸੌਣ ਲਈ ਇਕ ਸੁਹਾਵਣੇ ਅਤੇ ਆਰਾਮਦਾਇਕ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਸਿਰਜਣਾ। ਕਮਰੇ ਨੂੰ ਅੰਧੇਰਾ, ਠੰਡਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਰੱਖਣਾ।
- ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ, ਯੋਗ ਜਾਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਦੀਆਂ ਕਸਰਤਾਂ ਨਾਲ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ। ਇਹ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ’ਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
- ਦਿਨ ’ਚ ਹਲਕੀ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਥਕਾਣਾ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ’ਚ ਸੁਧਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸੋਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
- ਕੈਫੀਨ, ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਨਸ਼ੀਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਸੇਵਨ ਘਟਾਓ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਦਿਨ ਦੇ ਅਖੀਰ ’ਚ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਨੀਂਦ 'ਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਇਕ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਖੁਰਾਕ ਖਾਓ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੋਸ਼ਣਾਤਮਕ ਪਦਾਰਥ ਹੋਣ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਭਾਰੀ ਅਤੇ ਮਸਾਲੇਦਾਰ ਖਾਣੇ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ।
- ਸੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ 30 ਮਿੰਟਾਂ ’ਚ ਢਿੱਲੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੁਸਤਕ ਪੜ੍ਹਨਾ ਜਾਂ ਸ਼ਾਂਤ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਸੁਣਨਾ, ਕਰਨਾ।
- ਹਲਕਾ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਸਨੈਕ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਦਾਮ ਜਾਂ ਦਹੀਂ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਟ ਨੂੰ ਭਰਨਾ ਅਤੇ ਬਲੱਡ ਸ਼ੂਗਰ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਰੱਖਣਾ।
- ਜੇਕਰ ਨੀਂਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਹੈ, ਤਾਂ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਵਿਦਵਾਨ ਜਾਂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। ਇਹ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਮਲਟੀਵਿਟਾਮਿਨ ਜਾਂ ਮੈਲਾਟੋਨਿਨ ਵਰਗੇ ਨਿੰਦਰ ਦੇ ਸਪਲੇਮੈਂਟਸ ਸਹਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਸਲਾਹ ਲੈਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ।
ਇਹ ਤਰੀਕੇ ਨੀਂਦ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਨਸੋਮਨੀਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਵੀ ਸਮੱਸਿਆ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਲਾਹੀਅਤ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਜਾਣ।
