ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਏਕਤਾ : ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਦੀ ਨੀਂਹ

–ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਇਕ ਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਮੰਨੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ : ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਏਕਤਾ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਹਰ ਦੌਰ ਦੋਵਾਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਆਇਆ ਅਤੇ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦਾ ਹਰ ਦੌਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਦੀਆਂ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਾਲੋਨੀਅਲ ਸਟ੍ਰੈਟੇਜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੱਕ, 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਗਲਤੀਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਾਲ ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ’ਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦਖਲ ਤੱਕ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਸਲ ’ਚ ਏਕਤਾ ਬਨਾਮ ਬਟਵਾਰੇ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ।

ਪੜ੍ਹੋ ਇਹ ਵੀ - 6 ਲੱਖ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਲਈ ਖੁਸ਼ਖਬਰੀ: ਇਸ ਸੂਬੇ 'ਚ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ Online ਤਬਾਦਲਾ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ

ਇਸ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ 1845 ’ਚ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗਾਂ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਕਰਨਲ ਸਟੀਨਬੈਕ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਦਿਆਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਮਿਲਟਰੀ ਐਕਸ਼ਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ, ਜੋ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਜੋੜ ਕੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ, ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੰਡਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਣਗੇ। ਜਦ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਇਕਜੁੱਟ ਰਹਿਣਗੇ, ਤਦ ਤੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਜਿੱਤਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਇਕ ਸਦੀ ਬਾਅਦ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਪ੍ਰੋਪੇਗੰਡਾ ਰਾਹੀਂ ਉਹੀ ਰਣਨੀਤੀ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। 1947 ’ਚ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹਿੰਸਾ ’ਚ ਡੁੱਬਾ, ਤਾਂ ਅਫਵਾਹਾਂ ਫੈਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ’ਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਹਿਣਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਸਲੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਹਿੰਦੂ ਹਨ ਪਰ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪਨਾਹਗੀਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਨੇ ਸੱਚਾਈ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆ ਦਿੱਤੀ : ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਇਕੱਠਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਅਹਿਮ ਮੌਕੇ 18 ਸਤੰਬਰ 1947 ਨੂੰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਐਲਾਨਾਂ ’ਚੋਂ ਇਕ ਕੀਤਾ।

ਪੜ੍ਹੋ ਇਹ ਵੀ - ਖ਼ੁਸ਼ਖ਼ਬਰੀ: ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਤੋਂ ਵਧੇਗੀ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਦੀ ਤਨਖ਼ਾਹ! ਇਸ ਸੂਬਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਰ 'ਤਾ ਐਲਾਨ

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, ‘‘ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਮੈਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਕੱਠੇ ਉੱਠਣਗੇ ਅਤੇ ਡਿੱਗਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਹਿੰਦੂ ਮਰ ਗਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਬਚਣਗੇ, ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਮਰ ਗਏ ਤਾਂ ਹਿੰਦੂ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣਗੇ।’’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਝੂਠੇ ਪ੍ਰੋਪੇਗੰਡਾ ਵਿਰੁੱਧ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰ ਖੋਹਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ। ਪੰਡਿਤ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ‘ਭਾਰਤ ਦੀ ਢਾਲ’ ਦੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਹਰ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਮਾਰਸ਼ਲ ਅਨੁਸ਼ਾਸਨ ਭਵਿੱਖ ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ। ਨਾ ਤਾਂ ਮਾਲਵੀਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਦੇਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਹੀ ਸੱਭਿਅਤਾ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। 1967 ’ਚ, ਜਦੋਂ ਜਸਟਿਸ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਇਕ ਗੈਰ-ਕਾਂਗਰਸੀ ਸਰਕਾਰ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਪਾਲੀਟੀਕਲ ਪਾਰਟਨਰਜ਼ ਨੇ 11-ਪੁਆਇੰਟ ਕਾਮਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦਾ ਡਰਾਫਟ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਸ ’ਚ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸ਼ਾਂਤੀ, ਸਹੀ ਰਾਜ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਸਹਿਯੋਗ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਵਿਕਾਸ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਚੱਲਿਆ ਪਰ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਇਕ ਇਮਾਨਦਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ।

ਪੜ੍ਹੋ ਇਹ ਵੀ - 13 ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਸਾਲ 2026! ਬਣ ਰਿਹਾ ਦੁਰਲੱਭ ਸੰਯੋਗ, ਭੁੱਲ ਕੇ ਨਾ ਕਰੋ ਇਹ ਗਲਤੀਆਂ

27 ਮਾਰਚ 1970 ਨੂੰ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਏਕਤਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੇਨ ਏਜੰਡਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਫਿਰ ਤੋ ਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰੋਪੇਗੰਡਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਾ ਬਣਨ। ਪਰ ਕੁਝ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਏਕਤਾ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੇ ਸਿਆਸੀ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕੀਤਾ। 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ, ਪੰਜਾਬ ਇਕ ਖਤਰਨਾਕ ਸਿਆਸੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਕਾਂਗਰਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ ਚੋਣ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਜੋ ਪਾਲੀਟੀਕਲ ਪੈਂਤੜੇਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਉਹ ਜਲਦ ਹੀ ਕੱਟੜਵਾਦ ’ਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਈ. ਐੱਸ. ਆਈ. ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਇਆ।

ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਬੜੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਹਿੰਸਾ ’ਚ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਿਲੀਟੈਂਟ ਗਰੁੱਪਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤੀ ਸੂਬੇ ਨੂੰ, ਸਗੋਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ-ਉਹੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਸਦੀਆ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਠੀਕ ਹੋਈ ਸੀ ਜੋ ਸਟੀਨਬੈਕ ਨੇ 1845 ’ਚ ਦੱਸਿਆ ਸੀ-ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਏਕਤਾ ਤੋੜ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤੋੜਨਾ। ਫਿਰ ਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਨੇ ਇਸ ਬਟਵਾਰੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਇਕ-ਦੂਜੇ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ’ਚ ਵਸੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਆਪਸ ’ਚ ਜੁੜੀ ਰਹੀ। ਰੋਟੀ-ਬੇਟੀ ਦੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ (ਖਾਣਾ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ) ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਰੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ’ਚ ਵੀ ਕਾਇਮ ਰਿਹਾ। ਪੰਜਾਬ ਇਸ ਲਈ ਟਿਕਿਆ ਰਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਏਕਤਾ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

ਪੜ੍ਹੋ ਇਹ ਵੀ - ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਬਦਲਿਆ ਸਮਾਂ, ਜਾਣੋ 8ਵੀਂ ਤੱਕ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਕੀ ਹੈ ਨਵੀਂ Timing

1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ’ਚ ਜਦੋਂ ਮਿਲੀਟੈਂਸੀ ਘੱਟ ਹੋਈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਇਕ ਨਵੇਂ ਸਿਆਸੀ ਦੌਰ ’ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ। ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਜੋ 1970 ਤੋਂ ਏਕਤਾ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ 1984 ਦੀ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾ ਦੇ ਜ਼ਖਮਾਂ ’ਤੇ ਮੱਲ੍ਹਮ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਵਿਰਾਸਤ 2014 ਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ’ਚ ਹੋਰ ਵੀ ਪੱਕੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ’ਚ ਸਿੱਖ ਪਛਾਣ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ’ਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖੇ ਗਏ ਯਤਨ ਹੋਏ ਹਨ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਲਾਂਘਾ ਹਕੀਕਤ ਬਣ ਗਿਆ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ 550ਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਿਹਾੜੇ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭੁਲਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਿੱਖ ਨਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਪਛਾਣ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ 350ਵੇਂ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜੇ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ’ਚ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇਕ ਚੌਰਾਹੇ ’ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਆਰਥਿਕ ਤਣਾਅ, ਵਧਦਾ ਕਰਜ਼, ਸਮਾਜਿਕ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਇਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ’ਚ ਵੰਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਵੱਖਵਾਦੀ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਹਵਾ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਬਕ ਸਾਫ ਹੈ। ਇਕ ਗੱਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ-ਪੰਜਾਬ ਉਦੋਂ ਉਪਰ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕਜੁੱਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਡਿੱਗਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਪੜ੍ਹੋ ਇਹ ਵੀ - ਮੁੜ ਮਹਿੰਗਾ ਹੋਇਆ Gold-Silver, ਕੀਮਤਾਂ ਨੇ ਤੋੜੇ ਰਿਕਾਰਡ

ਇਸ ਲਈ ਅੱਗੇ ਦਾ ਰਸਤਾ ਨਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਰਸਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ-ਸਿੱਖ ਏਕਤਾ ਕੋਈ ਸਿਆਸੀ ਨਾਅਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ-ਇਹ ਇਕ ਸੱਭਿਅਤਾ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਹੈ, ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇਕੋ-ਇਕ ਨੀਂਹ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇੱਜ਼ਤ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਵਰਗ, ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉੱਠਣ ਅਤੇ ਏਕਤਾ, ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ-ਏਕਤਾ, ਸਾਂਝੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਭਰੋਸੇ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ।

ਪੰਜਾਬੀ ਜੇਕਰ ਇਕ ਹੋਣ, ਸਾਡੀ ਤਰੱਕੀ ਰੋਕੂ ਕੌਣ!

-ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ