ਕਾਂਵੜ ਰਸਤੇ ’ਚ ਹੋਟਲਾਂ ਦਾ ਵਿਵਾਦ : ਭੈਅ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਹੱਲ ਹੋਵੇ

ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ ਭੋਜਨ ਕਾਰੋਬਾਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਦੇਸ਼ਵਿਆਪੀ ਵਿਵਾਦ ਅਤੇ ਹੰਗਾਮੇ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੰਗਾਮਾ ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਢਾਬਾ ਨਾਂ ਦੇ ਇਕ ਢਾਬੇ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਦੇ ਧਰਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਪੈਂਟ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੈਂਟ ਖੋਲ੍ਹੀ ਗਈ। ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਆਮ ਬੇਚੈਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਟੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ, ਲੋਕ ਰਸਤੇ ’ਤੇ ਹੋਟਲਾਂ ਅਤੇ ਢਾਬਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਆਦਿ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮੁਸਲਮਾਨ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਤਰਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਧਰਮ, ਜਾਤ, ਲਿੰਗ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਲਈ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਚਲਾਉਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਸੰਪਰਦਾ ਜਾਂ ਧਰਮ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਚ ਇਸ ਲਈ ਸਜ਼ਾ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਤਾਂ ਹੈ ਹੀ। ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਸਨਾਤਨੀਆਂ ਦੇ ਇਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਧਰਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜੋ ਸਾਡਾ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਮੁਸਲਿਮ ਰਸੋਈਏ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ ਜੋ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਜੋ ਗੈਰ-ਹਿੰਦੂਆਂ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਚਲਾਉਣ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਤਾਂ ਕੀ ਇਹ ਮੰਨ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਅਤਿ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਹੈ? ਕੀ ਇਹ ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਿਆਂ ਕਰਨਾ ਹੈ?

ਪੈਂਟ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਜੇਕਰ ਇਕ ਸਥਾਨਕ ਸਵਾਮੀ ਜੀ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨਾਲ ਲੋਕ ਜਾਂਚ ਨਾ ਕਰਦੇ, ਤਾਂ ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਨਾਂ ਦੇ ਢਾਬੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸੱਚਾਈ ਸਾਹਮਣੇ ਨਾ ਆਉਂਦੀ। ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਗੋਪਾਲ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਉਹ ਤਜਮੁਲ ਹੈ। ਤਜਮੁਲ ਨੇ ਖੁਦ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਗੋਪਾਲ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਟੀ.ਵੀ. ਕੈਮਰੇ ’ਤੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਹੋਟਲ ਚਲਾਉਣਾ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਪੈਂਟ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਚੈੱਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਵਾਲ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪੈਂਟ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਕਿਸ ਨੇ ਦਿੱਤਾ? ਕੀ ਪੁਲਿਸ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰੇਗਾ ਜਾਂ ਲੋਕ ਕਰਨਗੇ? ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੂਜੀ ਧਿਰ ਨੇ ਪੈਂਟ ਖੋਲ੍ਹਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਪੁਲਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਹੀ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋੜਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਪਰਾਧ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਜਨਤਾ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਪਰਾਧ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਪੁਲਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਲੁਕਾ ਕੇ ਢਾਬੇ ਜਾਂ ਹੋਟਲ ਚਲਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਪੁਲਸ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਸੂਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇਗਾ? ਜੇਕਰ ਪੁਲਸ ਨੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਅਪਰਾਧ ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤਾ? ਕੀ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਲੁਕਾ ਕੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਧੋਖਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਧੋਖਾਦੇਹੀ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ?

ਦਰਅਸਲ ਅਜਿਹੀਆਂ ਬਹਿਸਾਂ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ’ਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਦਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਖ਼ਤਰੇ ’ਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਹੰਗਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਯੋਗੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੁਕਾਨਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ’ਤੇ ਪਛਾਣ ਪੱਤਰ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਦਖਲ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਪਾਰਕ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਮਾਲਕ ਆਦਿ ਦੇ ਵੇਰਵਿਆਂ ਵਾਲਾ ਬੋਰਡ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਖਰੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿਚ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਵਿਚ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇਸ ਸਭ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਸੋਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਸਾਰੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੰਪਰਦਾ ਸਾਡੀ ਏਕਤਾ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰੂਪ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਅਤੇ ਤਾਕਤ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਡੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਿਉਹਾਰ, ਰਸਮ ਆਦਿ ਵਿਚ ਕੋਈ ਲੈਣਾ-ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ, ਗਿਣਤੀ ਬਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਰੋਕਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵੰਡ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਅਸੀਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਬਣਾਵਾਂਗੇ।

ਪਰ ਇਹ ਚਿੰਤਾ ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਏਕਤਾ, ਅਖੰਡਤਾ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਈਸਾਈਆਂ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਆਸਥਾ, ਮਾਨਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆਸਥਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਠੋਸ ਤਰਕਪੂਰਨ ਮਾਪਦੰਡ ਵੀ ਹਨ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਧਨਾ, ਉਪਾਸਨਾ, ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਨਹਾਉਣ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਪੂਜਾ ਲਈ ਬੈਠਦੇ ਹੋ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ, ਫਿਰ ਆਸਣ ਨੂੰ, ਫਿਰ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਜਾ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ੁੱਧ ਹੋਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੂਜਾਵਾਂ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਵੀ ਵਰਤ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਸਾਉਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਚੱਪਲਾਂ ਅਤੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੀ ਯਾਤਰਾ ਚੱਪਲਾਂ, ਜੁੱਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਖੜਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਵੀ ਅਸ਼ੁੱਧਤਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪੂਰੀ ਸਾਧਨਾ ਬਰਬਾਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ, ਮੌਜੂਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿਚ ਜਾਂਚ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਧਨਾ ਵਿਚ ਭੋਜਨ, ਰੁਟੀਨ ਅਤੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਆਦਿ ਰਾਹੀਂ ਟੀਚਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਸਾਰੇ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਇਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਗਲਤੀ ਪੂਰੀ ਸਾਧਨਾ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਬਣਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਚਾਕੂ ਦਾ ਗਲਤ ਕੱਟ।

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿਚ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭੋਜਨ ਆਦਿ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਜਾਂ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਵਹਾਰ ਅਪਰਾਧ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਵਿਸ਼ਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਕਮਾਈ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਇਕ ਵੱਡਾ ਵਰਗ ਵੀ ਨਾ ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਵੈਸ਼ਨੋ ਭੋਜਨ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਤਾਂ ਪਾਪ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਸ਼ੁੱਧ ਭੋਜਨ ਦੀਆਂ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈਆਂ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਲੋਕ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ੱਕੀ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਕਦਮ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕੇ, ਤਾਂ ਛੋਟੇ ਹਿੰਦੂ ਸੰਗਠਨ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਗਏ। ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਢਾਬੇ ਜਾਂ ਹੋਟਲ ਦਾ ਮਾਲਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੈਸ਼ਨੋ ਭੋਜਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਗਾਰੰਟੀ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਕਿ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਚੈੱਕ ਹੋਣ ’ਤੇ ਕਸੌਟੀ ’ਤੇ ਖਰਾ ਉਤਰੇ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਖਾਣੇ ’ਚ ਸਮੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਕਾਂਵੜ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਭਾਂਡੇ, ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਆਦਿ ਦਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਫਿਰ ਕੋਈ ਇਤਰਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਪਵਿੱਤਰ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਸਾਫ ਦਿਸੇ ਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਧਰਮ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋਣ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਚਿੰਤਾ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਡਰ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਵੀ ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ’ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਕੋਈ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਅਵਧੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ