ਰਾਜਨੇਤਾ ਕਿਸੇ ਦੂਜੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਜੀਵ ਨਹੀਂ

ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਰਿਫਾਰਮਜ਼ (ਏ. ਡੀ. ਆਰ.) ਦੀ ਹਾਲ ਹੀ ’ਚ ਜਾਰੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ’ਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲਗਭਗ 47 ਫੀਸਦੀ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧਿਕ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਮਾਮਲੇ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਹਨ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੌਂਪੇ ਗਏ ਹਲਫਨਾਮਿਆਂ ’ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੈ। ਏ. ਡੀ.ਆਰ. ਨੇ 27 ਰਾਜਾਂ, 3 ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੁੱਲ 643 ਮੰਤਰੀਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 643 ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ 302 ਅਪਰਾਧਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਦੋਸ਼ੀ ਹਨ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 174 ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਗੰਭੀਰ ਅਪਰਾਧਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਹਨ। ਭਾਜਪਾ ਦੇ 40 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 74 ਫੀਸਦੀ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧਿਕ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਹਨ। ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਵਿਚ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਦ੍ਰਮੁਕ ਦੇ ਲਗਭਗ 87 ਫੀਸਦੀ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧਿਕ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਹਨ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਤੇਲਗੂ ਦੇਸ਼ਮ ਪਾਰਟੀ ਦੇ 96 ਫੀਸਦੀ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧਿਕ ਮਾਮਲੇ ਦਰਜ ਹਨ। ਏ.ਡੀ.ਆਰ . ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਪਰਾਧੀਕਰਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਲਗਾਤਾਰ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ : ਯਕੀਨਨ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਅਪਰਾਧੀਕਰਨ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੱਜ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦਾ ਜਨਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਰਪਣ ਘਟਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਾਰਨ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਲਗਾਤਾਰ ਘਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਯਕੀਨਨ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦੇ ਵੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ।

ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਆਪਣੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਯਤਨ ਕਰਦੇ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ। ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਕਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਡਰ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣਾ ਅਕਸ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਫੌਰੀ ਉਪਾਅ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਯਕੀਨਨ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਜੀਵ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਕ ਆਮ ਆਦਮੀ ਵਾਂਗ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਵਰਗੇ ਗੁਣ ਅਤੇ ਅਵਗੁਣ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੁਣਾਂ ਅਤੇ ਅਵਗੁਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।

ਹੁਣ ਜਨਤਾ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਗਈ ਹੈ: ਜਦੋਂ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਜਨਤਾ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਾ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਜਨਤਾ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ? ਇਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਅਰਥ ਹੁੰਦੀ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਵੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਵਿਅਰਥਤਾ ਦਾ ਇਹ ਸਿਲਸਿਲਾ ਜਾਰੀ ਹੈ।

ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੋ ਕਤਾਰ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਰ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਰੂਪ ਉਮੀਦ ਦੀ ਕੋਈ ਕਿਰਨ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੁਣ ਜਨਤਾ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਜਨਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵੀਂ ਚੇਤਨਾ ਵੀ ਜਾਗ ਪਈ ਹੈ। ਇਸ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਰਾਜਨੀਤੀ ’ਤੇ ਵੀ ਕੁਝ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰ ਵਿਚ ਕਈ ਵਾਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾਗੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਟਿਕਟਾਂ ਦੇਣ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ।

ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਅੱਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਖੋਖਲਾ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰਾਜਨੇਤਾ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਕਟਹਿਰੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਨਿੱਜੀ ਨਿਊਜ਼ ਚੈਨਲ ਦੇ ਸਟਿੰਗ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀਆਂ ਤੋਂ ਚੰਦਾ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਟਿੰਗ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਚ ਇਕ ਰਾਜਨੇਤਾ ਨੇ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜ਼ਿਲਾ ਪੰਚਾਇਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਹਥਿਆਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜ਼ਿਲਾ ਪੰਚਾਇਤ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸਵਾ-ਸਵਾ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਰਾਜਨੇਤਾ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਬੂਥ ਕੈਪਚਰਿੰਗ ਲਈ ਵੀ ਪੈਸੇ ਖਰਚ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਰਾਜਨੇਤਾ ਨੇ ਤਾਂ ਚੰਦੇ ਦੇ ਬਦਲੇ ਕਤਲ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਕੁਝ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ‘ਜਨਤਕ ਸੇਵਾ' ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਕੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਹੈ? ਕੀ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਸਿਰਫ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਲੁਭਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ?

ਦਰਅਸਲ, ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਜਨਤਾ ਕੋਲ ਵੋਟਾਂ ਮੰਗਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਕੁਝ ਵੀ ਨਿੱਜੀ ਨਹੀਂ ਬਚਦਾ। ਉਹ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀਆਂ ਵਿਆਪਕ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਵਿਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਜਨਤਾ ਦੀਆਂ ਵਿਆਪਕ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਸਾਡੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿਚ ਆ ਸਕਣਗੀਆਂ? ਯਕੀਨਨ, ਸਵਾਰਥ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ ਸਵੈ-ਹਿੱਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਹ ਮੰਦਭਾਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੌਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਆਪਣੇ ਮਾੜੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਲੁਕਾਉਣ ਲਈ ਦੂਜੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਗਲਤ ਕੰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਕੀ ਇਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਗਲਤ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਗਲਤ ਕੰਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਦੁੱਖ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਲਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਕੋਈ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਸਗੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ’ਤੇ ਇਕ ਬੇਸ਼ਰਮੀ ਵਾਲੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੋਟਰ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋ ਜਾਣਗੇ, ਉਸੇ ਦਿਨ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵੀ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗੀ।

- ਰੋਹਿਤ ਕੌਸ਼ਿਕ