ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੀ ਘੜੀ

ਸੋਮਵਾਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਚੈਨਲ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੌਰਿਆਂ, ਚੀਨੀ ਨੇਤਾ ਜਿਨਪਿੰਗ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਨੇਤਾ ਪੁਤਿਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਅਤੇ ਮਾਹਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦਿਖਾ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮੋਦੀ ਜੀ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਲਏ ਗਏ ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਤਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਛੋਟੇ ਚੈਨਲ ਅਤੇ ਯੂ-ਟਿਊਬਰ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿਚ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ-ਤੇਜਸਵੀ ਦੀ ਰੈਲੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ।

ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਵੋਟ ਅਧਿਕਾਰ ਯਾਤਰਾ ਨੇ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ 1 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਕ ਵੱਡੀ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਹੋਇਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੂੰ ਗਾਂਧੀ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਅੰਬੇਡਕਰ ਚੌਕ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਰੈਲੀ ਨੂੰ ਉੱਥੇ ਵੀ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਯੋਜਨਾ ‘ਇੰਡੀਆ ਅਲਾਇੰਸ’ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਭੀੜ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਕੇ ਇਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਸੀ।

ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ ਨਿਤੀਸ਼ ਰਾਜ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਵੇਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਸਾਸਾਰਾਮ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਕਾਫ਼ੀ ਦੇਰ ਨਾਲ ਮਿਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਮੋਟਰਸਾਈਕਲ ਦੇ ਹੈੱਡਲੈਂਪ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਹੈਲੀਪੈਡ ਬਣਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਹੁਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।

ਹੁਣ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਵਰਗੇ ਤਜਰਬੇਕਾਰ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਕਦਮ ਕਿਉਂ ਚੁੱਕਣਾ ਪਿਆ, ਇਹ ਤਾਂ ਉਹੀ ਦੱਸਣਗੇ ਪਰ ਇਹ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇ. ਪੀ. ਅੰਦੋਲਨ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਕਾਂਗਰਸ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਅਸਫਲ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਪਰ ਸਟੀਮਰਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਵਾਉਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਕੇਲੇ ਦੇ ਦਰੱਖਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਇਕ ਅਸਥਾਈ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਹੜ੍ਹ ਵਾਲੀ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਟਨਾ ਪਹੁੰਚੇ।

ਇਹ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਟਨਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪੁਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਟੀਮਰ ਰਾਹੀਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਆਉਣਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਫਿਰ ਇਹ ਵੀ ਹੋਇਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਵੱਲੋਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿਚ ਪਟਨਾ ਵਿਚ ਇਕ ਰੈਲੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਟੀਮਰ ਘਾਟ ਦੇ ਕੁਲੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖ ਕੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਸਨ। ਇਸ ਵਾਰ ਹਾਲਾਤ ਅਜਿਹੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਪਰ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਸਵਾਲ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਉੱਠਦਾ ਰਿਹਾ।

ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਇਕ ਘੁਸਪੈਠੀਏ ਨੇ ਦਰਭੰਗਾ ਵਿਚ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਗਾਲ ਕੱਢੀ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੱਡਾ ਹੰਗਾਮਾ ਹੋਇਆ। ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਦਾ ਬਣਾ ਕੇ ਪੂਰੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ‘ਪੁੰਨ’ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਝੜਪਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਹਿੰਸਾ ਵੀ ਹੋਈ ਪਰ ਮਾਮਲਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਵਧਿਆ। ਦਰਅਸਲ, ਕਾਂਗਰਸ ਸੰਗਠਨ ਉਸ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਪਰ ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸਫਲ ਕਹਿਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਹਰਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ, ਕਾਂਗਰਸੀ ਵਰਕਰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ’ਚ ਆਏ ਹੀ ਹਨ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ) ਪਰ ਰਾਜਦ ਅਤੇ ਮਾਕਪਾ- ਮਾਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਵਧੇਰੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਹਨ।

ਐੱਨ. ਡੀ. ਏ. ਨਾਲ ਚੋਣ ਮੁਕਾਬਲਾ ਤਾਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਤਸ਼ਾਹ ਚੋਣਾਂ ਤੱਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਰਾਹੁਲ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ ਲਈ ਮੁੱਖ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ, ਉਹ ਭਾਰਤ ਯਾਤਰਾ, ਰਾਫੇਲ ਘਪਲਾ, ਮੁਹੱਬਤ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਅਤੇ ਸਾਵਰਕਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਚੰਗਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਸੰਗਠਨ ਨਾ ਸਿਰਫ ਉਸ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਵੀ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਰਾਹੁਲ ਖੁਦ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਰਹੇ ਹਨ।

ਹੁਣ ਇਹ ਗੋਲੀਕਾਂਡ ਕਿਉਂ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ ਇਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਇਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਕੀ ਆਵੇਗਾ ਅਤੇ ਕੀ ਉਦੋਂ ਕੋਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਵਾ ਰਹੇਗੀ। ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਮੋਦੀ ਜੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਕੰਮ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉਣਾ ਵੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬਿਹਾਰ ਵਿਚ ਮਾਂ ਨੂੰ ਗਾਲ਼ ਵਾਲਾ ਕਾਂਡ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣਾ ਭਾਸ਼ਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਗੇ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਏਗਾ।

ਪਰ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਗੱਲਾਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰੇ ਨੇ ਬਹੁਤ ਹਲਚਲ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਮੀਡੀਆ ਕਵਰੇਜ ਅਤੇ ਓਪੀਨੀਅਨ ਪੋਲ ਵੀ ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸੀਆਂ ਅਤੇ ‘ਇੰਡੀਆ’ ਗੱਠਜੋੜ ਭਾਈਵਾਲਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਵੀ ਇਸਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪੂਰੀ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਇਕਜੁੱਟ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ‘ਇੰਡੀਆ’ ਗੱਠਜੋੜ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਬਿਹਾਰ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤੇ ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੋਂ, ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਹ ਸਗੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਖੁਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਕਾਫੀ ਦੌਰੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਸਰਕਾਰ ਚੋਣ ਰਿਓੜੀਅਾਂ ਐਲਾਨਣ ’ਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਦੋ-ਢਾਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿਚ ਅੱਧੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਮਾਂ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਬਿਤਾਉਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਸ ਰੈਲੀ ਨੇ ‘ਭਾਰਤ’ ਗੱਠਜੋੜ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਖਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਐੱਨ. ਡੀ. ਏ. ਨੂੰ ਚਿਰਾਗ ਪਾਸਵਾਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਕਿਸ਼ੋਰ ਕਾਰਨ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਵੋਟ ਚੋਰੀ ਨੂੰ ਮੋਦੀ-ਸ਼ਾਹ ਜੋੜੀ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਚੋਣ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਨੁਕਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਪਰ ਵੋਟ ਚੋਰੀ ਦਾ ਸਵਾਲ ਸਿੱਧਾ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੋਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਵਿਵਹਾਰ ਬਹੁਤ ਬਦਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਮੂਰਖਤਾਪੂਰਨ ਜ਼ਿੱਦ ਛੱਡਣੀ ਪਈ ਹੈ। ਅਜੇ ਵੀ ਲੱਖਾਂ ਇਤਰਾਜ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਦੇ ਦਿਨ ਤੱਕ ਇਤਰਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਵਿਵਹਾਰ ਬਦਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਮੁੱਦਾ ਵੀ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਜਦੋਂ ਹਰ ਬਲਾਕ ਵਿਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅਰਜ਼ੀਆਂ ਫੀਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਜਾਂ ਜਨਮ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਦੇਣਾ ਵੀ ਇਕ ਕੰਮ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪਰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਘੁਸਪੈਠ, ਰੋਹਿੰਗਿਆ ਘੁਸਪੈਠ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦੇ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਨਾਂ ਕੱਟਣਾ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦੇਣਾ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਮੁੱਦਾ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡਾ ਸਹਾਰਾ ਨਿਤੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨਾਲ ਹੋਣ ਨਾਲ ਹੈ। ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ ਬਹੁਤ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਰਾਹੁਲ ਦੀ ਵੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲਵੇਗਾ।

ਅਰਵਿੰਦ ਮੋਹਨ