ਰਾਸ਼ਟਰ ਸਾਧਨਾ ਦੇ 100 ਸਾਲ

100 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁਸਹਿਰੇ ਦੇ ਮਹਾਨ ਤਿਉਹਾਰ ’ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਉਸ ਰਵਾਇਤ ਦੀ ਮੁੜ ਸਥਾਪਨਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੇਤਨਾ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਉਸ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਨਵੇਂ-ਨਵੇਂ ਅਵਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਸੰਘ ਉਸ ਸਦੀਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਪੁੰਨ ਅਵਤਾਰ ਹੈ।

ਇਹ ਸਾਡੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੇ ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸੰਘ ਦੇ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਸਾਲ ਵਰਗੇ ਮਹਾਨ ਮੌਕੇ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਮੈਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੇਵਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਲੱਖਾਂ ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ੁੱਭਕਾਮਨਾਵਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਸੰਘ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ, ਸਾਡੇ ਰੋਲ ਮਾਡਲ, ਸਭ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਡਾ. ਹੈੱਡਗੇਵਾਰ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਦਾ ਹਾਂ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੰਘ ਦੇ 100 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰੀ ਸਿੱਕੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਜਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸੱਭਿਅਤਾਵਾਂ ਮਹਾਨ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ’ਤੇ ਵਧਦੀਆਂ-ਫੁੱਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਘ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ’ਤੇ ਸੈਂਕੜੇ ਜੀਵਨ ਖਿੜੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਨਦੀ ਆਪਣੇ ਵਗਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਘ ਨੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਨਦੀ ਕਈ ਧਾਰਾਵਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਘ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਸੰਘ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਗਠਨ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਸਮਾਜ ਭਲਾਈ, ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਲਾਈ, ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਸਮੇਤ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕਈ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਨਿਰੰਤਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ ਇਕੋ ਹੈ, ਰਾਸ਼ਟਰ ਪਹਿਲਾਂ। ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਮਹਾਨ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘ ਨੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਕਾਸ ਰਾਹੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਵਿਧੀ ਨਿਯਮਤ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ (ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ) ਸਨ। ਸੰਘ ਸ਼ਾਖਾ ਦਾ ਮੈਦਾਨ , ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਭੂਮੀ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਸਵੈ-ਸੇਵਕ ਦੀ ਅਹਿਮ ਤੋਂ ਸਵੈ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਘ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਯਗਵੇਦੀ ਹਨ।

ਰਾਸ਼ਟਰ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਮਹਾਨ ਉਦੇਸ਼, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਇਕ ਸਪਸ਼ਟ ਰਸਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਖਾ (ਸ਼ਾਖਾ) ਵਰਗੀ ਇਕ ਸਰਲ, ਜੀਵੰਤ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸੰਘ ਦੇ 100 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਸੰਘ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲਿਆ ਹੈ ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸੰਗ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਹੋਂਦ ’ਚ ਆਇਆ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲ ਰਹੀ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਪਰਮ ਪੂਜਨੀਕ ਡਾ. ਹੈੱਡਗੇਵਾਰ ਜੀ ਸਮੇਤ ਅਨੇਕ ਵਰਕਰਾਂ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ’ਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਡਾ. ਸਾਬ੍ਹ ਕਈ ਵਾਰ ਜੇਲ ਤੱਕ ਗਏ। ਆਜਾ਼ਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ’ਚ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਅਾਂ ਨੂੰ ਸੰਘ ਪਨਾਹ ਦਿੰਦਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੋਢੇ ਨਾਲ ਮੋਢਾ ਮਿਲਾ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਸੰਘ ਲਗਾਤਾਰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸਾਧਨਾ ’ਚ ਲੱਗਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਯਾਤਰਾ ’ਚ ਸੰਘ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵੀ ਹੋਈਅਾਂ। ਸੰਘ ਨੂੰ ਕੁਚਲਣ ਦਾ ਯਤਨ ਵੀ ਹੋਇਆ। ਰਿਸ਼ੀ ਬਰਾਬਰ ਪਰਮ ਪੂਜਨੀਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਕੇਸ ’ਚ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ ਸੰਘ ਦੇ ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਕੁੜੱਤਣ ਨੂੰ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਨਹੀਂ ਹਾਂ, ਸਮਾਜ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਹੀ ਤਾਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਸਮਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਏਕਾਤਮਤਾ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਸਥਾ ਨੇ ਸੰਘ ਦੇ ਸਵੈ-ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸੰਕਟ ’ਚ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ , ਸਮਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਸੰਘ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੰਡ ਦੇ ਦਰਦ ਨੇ ਲੱਖਾਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਘਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਹਰ ਆਫ਼ਤ ਵਿਚ ਸੰਘ ਦੇ ਵਲੰਟੀਅਰ ਆਪਣੇ ਸੀਮਤ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਖੜ੍ਹੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਹਤ ਨਹੀਂ ਸੀ; ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੀ। ਨਿੱਜੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਣਾ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨਾ ਹਰ ਵਲੰਟੀਅਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਵਲੰਟੀਅਰ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਨ।

ਆਪਣੇ 100 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿਚ ਸੰਘ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਰਗਾਂ ਵਿਚ ਸਵੈ-ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਜਗਾਇਆ ਹੈ। ਸੰਘ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਸੰਘ ਨੇ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਦਿਵਾਸੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਆਦਿਵਾਸੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਵਿਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਅੱਜ ਸੇਵਾ ਭਾਰਤੀ, ਵਿਦਿਆ ਭਾਰਤੀ, ਏਕਲ ਵਿਦਿਆਲਿਆ ਅਤੇ ਬਨਵਾਸੀ ਕਲਿਆਣ ਆਸ਼ਰਮ ਆਦਿਵਾਸੀ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰੇ ਹਨ।

ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਫੈਲੀਆਂ ਬੁਰਾਈਆਂ, ਹੀਣਤਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਬੁਰੀਆਂ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ, ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਲਈ ਇਕ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ’ਤੇ ਸੰਘ ਲਗਾਤਾਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸੰਘ ਦੀ ਹਰ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਹਰ ਸਰਸੰਘਚਾਲਕ ਨੇ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਛੂਤਛਾਤ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਹੈ। ਪਰਮ ਪੂਜਨੀਕ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ‘‘ਨਾ ਹਿੰਦੂ ਪਤੀਤੋ ਭਵੇਤਸ਼’’ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਾਲਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇਵਰਸ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ‘‘ਜੇਕਰ ਛੂਤਛਾਤ ਪਾਪ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪਾਪ ਨਹੀਂ ਹੈ!’’ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਰੱਜੂ ਭਈਆ ਜੀ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਸੁਦਰਸ਼ਨ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਸਰਸੰਘਚਾਲਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਸੰਘਚਾਲਕ, ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਮੋਹਨ ਭਾਗਵਤ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਸਮਾਜ ’ਚ ਸਦਭਾਵਨਾ ਲਈ ਇਕ ਸਪੱਸ਼ਟ ਟੀਚਾ ਰੱਖਿਆ ਹੈ: ‘‘ਇਕ ਖੂਹ, ਇਕ ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਇਕ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ।’’

ਜਦੋਂ ਸੰਘ 100 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਇਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੱਖਰੇ ਸਨ ਪਰ ਅੱਜ 100 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿਕਾਸ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਅੱਜ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ’ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਨਿਰਭਰਤਾ, ਸਾਡੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਦੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ, ਸਾਡੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ - ਸਾਡੀ ਸਰਕਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ ਨੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਠੋਸ ਰੋਡਮੈਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨਾਲ ਸੰਘ ਹੁਣ ਅਗਲੀ ਸਦੀ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ’ਤੇ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2047 ਦੇ ਵਿਕਸਤ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੰਘ ਦਾ ਹਰ ਯੋਗਦਾਨ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਊਰਜਾ ਵਧਾਏਗਾ, ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਤ ਕਰੇਗਾ। ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਹਰੇਕ ਵਲੰਟੀਅਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਸ਼ੁੱਭਕਾਮਨਾਵਾਂ।

ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ (ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਭਾਰਤ)