ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਜਾਗਣ ਅਤੇ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ ‘ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ’

ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ, ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਸਾਲ ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਵਧ ਰਹੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ, ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਅੱਜ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਕਾਰਨ ਭੂਚਾਲ ਅਤੇ ਸੁਨਾਮੀ ਵਰਗੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਬਹੁਤ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਕਾਰਨ ਕਰ ਕੇ ਧਰਤੀ ਤਬਾਹ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ, ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਸਥਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਸਾਡਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਿਊਂਦੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਮਾਂ ਇਕ ਪਲ ਲਈ ਵੀ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਚਲੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿੰਨਾ ਬੁਰਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ ਰੱਬ ਨਾ ਕਰੇ, ਸਾਡੀ ਮਾਂ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਅਸੀਂ ਹੀ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ’ਤੇ ਕੀ ਬੀਤਦੀ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤ ’ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਮਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਹ ਪਿਆਰ, ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ ਕਿੱਥੇ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?

ਇਕ ਮਾਂ ਸਾਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਤਾਂ ਇਕ ਮਾਂ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਸਾਨੂੰ ਭੋਜਨ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਪੀਣ ਲਈ ਪਾਣੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਧਰਤੀ ਸਾਡੇ ਘੁੰਮਣ-ਫਿਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਖੋਲ੍ਹਦੀ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਖਿਡਾ ਕੇ ਬਿਲਕੁਲ ਇਕ ਮਾਂ ਵਾਂਗ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਕਿਤੇ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦਾ ਗੰਦਾ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਧੂੰਆਂ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ’ਚ ਜ਼ਹਿਰ ਘੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਮਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ, ਅਸੀਂ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਾਂ।

‘ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ’ ਇਕ ਸਾਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ ਹੈ ਜੋ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ 192 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1969 ਵਿਚ ਯੂਨੈਸਕੋ ਵੱਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਇਕ ਪ੍ਰੈੱਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਚ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 21 ਮਾਰਚ 1970 ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਕੁਝ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਇਹ ਦਿਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਬੰਧੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ’ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ’ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਵਾਉਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਮਾੜੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇ। ਇਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਰੋਜ਼ 60 ਲੱਖ ਟਨ ਕੂੜਾ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਸੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਦਿਨ ਜੋ 1970 ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ 1 ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ 2025 ਵਿਚ ਇਹ ਆਪਣੇ 55 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ’ਤੇ ਵਧਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਵੀ ਵਧੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਲੋਕ ਚਿੰਤਤ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਅੱਜ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ, ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਧਰਤੀ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸੰਕਟ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1970 ਵਿਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨੇਟਰ ਗੇਰਾਲਡ ਨੈਲਸਨ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸੈਨੇਟਰ ਨੈਲਸਨ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਜੰਡੇ ’ਤੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਦੇਸ਼ਵਿਆਪੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ।

ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਇਸ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਿਨ ਸਾਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ’ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਜੀਵਨ ਦੌਲਤ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਬਾਦੀ ਵਾਧੇ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ’ਤੇ ਬੇਲੋੜਾ ਬੋਝ ਪਾਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਧ ਗਈ ਹੈ। 1970 ਤੋਂ 1990 ਤੱਕ ਇਹ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਫੈਲ ਗਿਆ। 1990 ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਅਤੇ 2009 ਵਿਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਵੀ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ।

2000 ਵਿਚ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਨੇ ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਦੇ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿਚ ਜੋੜਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ 5,000 ਸਮੂਹ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ 184 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ’ਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਲੋੜ 1970 ਵਿਚ ਲਗਭਗ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ, ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ‘ਧਰਤੀ’ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਇਸ ਦਿਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਅਰਬਾਂ ਲੋਕ ਕੁਦਰਤ ਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ, ਸਫਾਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਰੁੱਖ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦਿਵਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜਨਤਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਹੈ।

ਇਸ ਹਾਲ ਦੀ ਘੜੀ ਲਈ ਬਸ ਇੰਨਾ ਹੀ ਕਿ 22 ਅਪ੍ਰੈਲ ‘ਧਰਤੀ’ ਮਾਂ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਜਾਗਣ ਅਤੇ ਜਗਾਉਣ ਦਾ ਦਿਨ ਹੈ। ਆਓ, ਖੁਦ ਵੀ ਜਾਗੀਏ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜਗਾਈਏ।

ਸੁਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਗੋਇਲ