ਬਫਰ ਤੋਂ ਸਿਰਫ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੋਰ ਬਚੀ ਹੈ ਕਣਕ, ਚੌਲ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਸਹਾਰਾ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ - ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਖ਼ਾਤੇ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ 1 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਓਨੀ ਹੀ ਬਚੀ ਸੀ ਜਿੰਨੀ ਕੰਮਕਾਜ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਟਾਕ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਫ਼ਰ ਸਟਾਕ ਅਤੇ ਲੌੜੀਂਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ 2021-22 ਦੇ ਫਸਲੀ ਮੰਡੀਕਰਨ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਅਤੇ ਘੱਟ ਖ਼ਰੀਦ ਹੈ।

ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਫਰ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਭੰਡਾਰਾਂ ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਪੈਮਾਨੇ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ (134 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵੱਧ) ਸੀ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਕਣਕ ਦਾ ਸਟਾਕ 1 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਭਾਵ ਅਪ੍ਰੈਲ, ਮਈ ਅਤੇ ਜੂਨ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਤਾਜ਼ਾ ਅੰਕੜੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 1 ਜੁਲਾਈ 2022 ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਖ਼ਾਤੇ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 285.1 ਲੱਖ ਟਨ ਕਣਕ ਸੀ। ਇਸ ਮਿਤੀ ਤੱਕ ਬਫਰ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਟਾਕ ਵਜੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 275.8 ਲੱਖ ਟਨ ਕਣਕ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੁੱਲ ਮਾਤਰਾ ਇਸ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 10 ਲੱਖ ਟਨ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2008 ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਖ਼ਾਤੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਿਤੀ ਤੋਂ ਕਣਕ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਸੀ। ਉਸ ਸਾਲ 1 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 249.1 ਲੱਖ ਟਨ ਕਣਕ ਆਈ ਸੀ। ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ 1 ਜੁਲਾਈ 2015 ਨੂੰ ਸਟੋਰੇਜ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਕਣਕ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਬਫਰ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਸਟਾਕ ਦੇ ਇੰਨੀ ਨੇੜੇ ਹੈ।
ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਕੇਂਦਰੀ ਖ਼ਾਤੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤਾਰੀਖ ਤੱਕ ਲਗਭਗ 3.15 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ ਚੌਲ ਹੋਣ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 135 ਲੱਖ ਟਨ ਦੇ ਲੋੜੀਂਦੇ ਭੰਡਾਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਿੱਲ ਮਾਲਕਾਂ ਕੋਲ ਪਿਆ ਲਗਭਗ 231.5 ਲੱਖ ਟਨ ਅਣਪਛਾਤੇ ਝੋਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ 2015 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।

ਕੇਂਦਰੀ ਪੂਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਪੀਡੀਐਸ) ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਵਾਧੂ 155.1 ਲੱਖ ਟਨ ਚੌਲ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣਗੇ।
ਅੰਕੜੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 1 ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ 833.6 ਲੱਖ ਟਨ ਅਨਾਜ (ਕਣਕ ਅਤੇ ਚੌਲ) ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਵ 2019 ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੋਟੇ ਅਨਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਚਾਲੂ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਕਣਕ ਦੀ ਖਰੀਦ ਪਿਛਲੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਰੀਬ 59 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਕੇ 187.8 ਲੱਖ ਟਨ ਰਹਿ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਰੀਦ ਪ੍ਰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉੱਚੇ ਭਾਅ 'ਤੇ ਫਸਲ ਨਿੱਜੀ ਵਪਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਣਕ ਦੀ ਕੁੱਲ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵੀ ਘੱਟ ਰਹੀ।

ਤੀਜੇ ਅਗਾਊਂ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਕ ਜੂਨ 'ਚ ਖਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੇ 2021-22 ਦੇ ਫਸਲੀ ਸੀਜ਼ਨ 'ਚ 1064.1 ਲੱਖ ਟਨ ਕਣਕ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ 38 ਲੱਖ ਟਨ ਘੱਟ ਅਤੇ 1,113.2 ਲੱਖ ਟਨ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਅਨੁਮਾਨ ਤੋਂ 4.39 ਫੀਸਦੀ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗਾ। ਕਣਕ ਦੀ ਫਸਲ ਉਗਾਉਣ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਣ ਕਾਰਨ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਕਈ ਵਪਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮੰਡੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਣਕ ਦਾ ਸਟਾਕ ਘੱਟ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋੜਾਂ ਲਈ ਸਪਲਾਈ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਨਿਰਯਾਤ ਉੱਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਬਾਜ਼ਾਰ  ਵਿਚ ਕਣਕ ਦੀ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਵਿਕਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਇਛੁੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।