ਜੰਗ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਆਰਥਿਕ, ਭੈਅਭੀਤ ਹੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਲੜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ

ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਅਜਿਹੇ ਚੌਰਾਹੇ ’ਤੇ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ, ਚੀਨ ਬਾਰੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਕਰੇਗਾ, ਰੂਸ ਇਕ ਪੁਰਾਣਾ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸਦੇ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤ ਹਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਸਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨੀ ਗਈ ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਭਿਆਨਕ ਤੋਂ ਭਿਆਨਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਇਕੋ-ਇਕ ਰਸਤਾ ਬਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਲ ਤਿਆਰ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ, ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਬਣਨਾ ਹੈ।

ਰਸਤਾ ਇਕ ਚੁਣੋ ਅਤੇ ਤੁਰੇ ਚਲੋ : ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਹਰਿਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ ਜਦੋਂ 27-28 ਸਾਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਲੰਬੀ ਕਵਿਤਾ ‘ਮਧੂਸ਼ਾਲਾ’ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਓਨੀ ਹੀ ਜੀਵੰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਸੰਗਿਕ ਹੈ ਜਿੰਨੀ 90 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸੀ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸੰਮੇਲਨਾਂ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਪਸੰਦ ਸੀ।

ਇਹ ਸਤਰਾਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਹਨ :

ਮਦਿਰਾਲਯ ਜਾਨੇ ਕੋ ਘਰ ਸੇ,

ਚਲਤਾ ਹੈ ਪੀਨੇ ਵਾਲਾ।

ਕਿਸ ਪਥ ਸੇ ਜਾਊਂ,

ਅਸਮੰਜਸ ਮੇਂ ਹੈ ਵਹ ਭੋਲਾਭਾਲਾ।

ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਪਥ ਬਤਲਾਤੇ ਸਬ,

ਪਰ ਮੈਂ ਯਹ ਬਤਲਾਤਾ ਹੂੰ...।

ਰਾਹ ਪਕੜ ਤੂ ਏਕ ਚਲਾ ਚਲ,

ਪਾ ਜਾਏਗਾ ਮਧੂਸ਼ਾਲਾ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਏ ਸੀ, ਅਸੀਂ ਇਕ ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਗਰੀਬ ਨਿਵਾਸੀ ਸੀ। ਸਾਡੀ ਦੌਲਤ, ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਇੰਨਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਲੋਕ ਹੋਣ ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਗਲੈਮਰ ਨਾਲ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵਾਲਾ ਅਮੀਰ ਵਿਅਕਤੀ, ਉਹ ਆਮ ਵਰਗ ਲਈ ਦੇਵਤੇ ਵਾਂਗ ਹੁੰਦਾ ਸੀ।

ਉਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣਾ ਦਲੇਰੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਵੇਖ ਕੇ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਹਿਮਾਕਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਕੇ ਹੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਹਾਕਮ ਵਲੋਂ ਸੁਣੀ ਜਾਵੇ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨੇਤਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਚ ਪਲ਼ੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਬਲਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਰਸਤਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਬੰਗ ਠਾਕੁਰ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਆਰਥਿਕ ਯੁੱਧ : ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਆਰਥਿਕ ਯੁੱਧ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿੱਥੋਂ ਕਿਹੜੀ ਪਾਬੰਦੀ, ਆਰਥਿਕ ਨਾਕਾਬੰਦੀ, ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿਚ ਗਿਰਾਵਟ ਸਾਡੇ ਮਨੋਬਲ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਵੇਗੀ। ਇਹ ਇਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਟਰੰਪ ਟੈਰਿਫ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲਵੇਂ ਉਪਾਅ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਬਰਾਮਦ ’ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਇਕਾਈਆਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਅਦਾਰੇ ਜੋ ਇਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣਗੇ, ਉਤਪਾਦਨ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਵਰਗੇ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਸਕਦੇ ਹਨ।

‘ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ’ ਦਾ ਢੋਲ ਬਹੁਤ ਵਜਾਇਆ ਗਿਆ ਪਰ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਸਥਾਨਕ ਬ੍ਰਾਂਡ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੇ, ਜਿਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿਚ ਲਚਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਹੈ। ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਧਿਕਾਰੀ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਫੀਸ ਲਏ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕੰਮ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੰਦੇ।

ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਨੇਤਾ ਨਿੱਜੀ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੱਤ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ’ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਇਮਾਨਦਾਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਜੇਕਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ-ਮੁਕਤ ਅਕਸ ਨਾਲ ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਆਪਣੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਕੀਮਤ ’ਤੇ ਕੋਈ ਜੂਆ ਖੇਡਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਖੋਖਲਾਪਣ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਟਰੰਪ ਟੈਰਿਫ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨਾ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਸੱਚ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਮਦਨ ਨੂੰ ਵਧਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੀ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਉਮੀਦਾਂ ਜਾਗੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਇੰਨੇ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈਣਾ ਪਿਆ।

ਅਸੀਂ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਫਸ ਗਏ ਹਾਂ : ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ, ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਦੋ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀਆਂ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਰੂਸ ਵਿਚਕਾਰ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਚੀਨ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ’ਤੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਮੰਨ ਕੇ ਚੱਲੀਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਆਲੂ ਹਨ ਜਾਂ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਲਈ ਕਰੇਗਾ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਹੜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਡਰ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਇਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਹ ਤਿੰਨ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਰਤ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹੁਨਰ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰ ਬਣਨ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਪੱਸ਼ਟ ਟੀਚੇ ਅਤੇ ਸਮਾਂ-ਸਾਰਣੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜੰਗ ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਡਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲੜੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਜਿੱਤ ਲਈ ਸਾਮ, ਦਾਮ, ਦੰਡ ਅਤੇ ਭੇਦ ਵਰਗੇ ਸਾਰੇ ਸਾਧਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਸਾਡੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਦਲਾਲ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਜੋ ਸਾਡਾ ਸ਼ੁੱਭਚਿੰਤਕ ਹੋਣ ਦਾ ਦਿਖਾਵਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਿਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

-ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਸਰੀਨ