ਟਰੰਪ ਦੀ ਜਿੱਤ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਲਈ ਚਿਤਾਵਨੀ

ਹੁਣ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਅਗਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹੋਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੋਣ ਵਿਚ ਕਮਲਾ ਹੈਰਿਸ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਹ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਘਟਨਾ ਹੈ। ਇਕ ਸਾਬਕਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੀ ਜਿੱਤ, ਜੋ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਹਾਰ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਜਿਸ ’ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹੁੰਦਿਆਂ ਦੋ ਵਾਰ ਮਹਾਦੋਸ਼ ਲੱਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਜੋ 34 ਕਾਊਂਟ ’ਤੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿਚ ਦੋਸ਼ੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਬਾਕੀ ਅਦਾਲਤੀ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਦੋਸ਼ ਸਾਬਤ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਜੇਲ ਜਾਣਾ ਤੈਅ ਹੋਵੇ, ਕਿਸੇ ਚਮਤਕਾਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਟਰੰਪ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਆਖਰੀ ਚੋਣ ਹੋਵੇਗੀ, ਲੋਕ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਵੋਟ ਪਾਉਣਗੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਖੁਦ ਟਰੰਪ ਨੂੰ ਫਾਸ਼ੀਵਾਦੀ ਕਿਹਾ ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਦਾ ਵੋਟਰਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਤੇ ਦਿਮਾਗਾਂ ’ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪਿਆ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਕਮਲਾ ਹੈਰਿਸ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਰਾਖੇ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਕੁਝ ਤਾਂ ਮਤਲਬ ਹੋਵੇਗਾ? ਜਨਤਾ ਕੋਈ ਤਾਂ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ? ਇਹ ਸਵਾਲ ਤਾਂ ਉਠਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਹੈ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਹੈ, ਲੋਕ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੇ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਤਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਲਈ ਖਤਰਾ ਹੈ?

ਲੋਕ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਤੋਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਅੱਕ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਆਗੂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣੇ ਜਾਂ ਨਾ ਬਣੇ, ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਵਿਗੜੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਅਰੇ ਵਾਂਗ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬਚਾਓ ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਨਾਅਰੇ ਵਾਂਗ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਵੋਟ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦਾ ਸਵਾਲ, ਮਹਿੰਗਾਈ ਦਾ ਸਵਾਲ, ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਸਵਾਲ, ਧਰਮ ਦਾ ਸਵਾਲ। ਇਹ ਸੰਭਵ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਰਲੀਕਰਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਸਮੱਸਿਆ ਵੱਧ ਡੂੰਘੀ ਹੈ।

ਇਸ ਚੋਣ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਕੋਲ ਦੋ ਬਦਲ ਸਨ। ਇਕ ਪਾਸੇ ‘ਮਰਦ’ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ‘ਔਰਤ’ ਕਮਲਾ ਹੈਰਿਸ। ਇਕ ਪਾਸੇ ‘ਗੋਰਾ’ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਸੀ ਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ‘ਕਾਲੀ’ ਕਮਲਾ ਹੈਰਿਸ। ਇਕ ਪਾਸੇ ‘ਹੀ-ਮੈਨ’ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਜੇਬ ’ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ ਸੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਮਲਾ ਸੀ, ਜੋ ‘ਕਮਜ਼ੋਰ’ ਦਿਸਣ ਵਾਲੇ ਬਾਈਡੇਨ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਈਡੇਨ ਜੋ ਯੂਕ੍ਰੇਨ ਦੀ ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕੇ, ਜੋ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਮਨਮਾਨੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕੇ, ਜੋ ਅਮਰੀਕੀ ਫੌਜਾਂ ਦੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਛੱਡਣ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਪਮਾਨਿਤ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਚੀਨ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ, ਜੋ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬੇਹੱਦ ਕਮਜ਼ੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।

ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਰਸਤਾ ਅਸਲ ਵਿਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀ ਜੋ ਉਲਝਣ ਹੈ , ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਜੋ ਸੰਘਰਸ਼ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਭੁੱਲ-ਭਲੱਈਅਾ ’ਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਬਾਰੇ ਹੋਰ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਅਸੀਂ ਮਾਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਾਂ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡਾ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਆਧੁਨਿਕ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਦ, ਉਹ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਵਾਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਝੰਜੋੜਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਸਮਲਿੰਗੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ ਖੁਦ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੇ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ।

ਅੱਜ ਵੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਰੰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਦੇਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਲੱਭਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣਾ, ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਚਲਾਉਣਾ ਮਰਦਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਵਾਰ ਕਾਲੇ ਅਤੇ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕੀ ਮੂਲ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਵੋਟ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਸਮਾਜ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਗਰਭਪਾਤ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।

ਇਹ ਵੋਟਰ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ‘ਮੈਲਟਿੰਗ ਪੌਟ’ ਸੰਕਲਪ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਗੁਆਉਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਗੋਰੇ ਇਸਾਈਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਲੇ, ਲਾਤੀਨੀ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆਈ-ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਮੂਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਅਜਿਹੇ ’ਚ ਜਦੋਂ ਟਰੰਪ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇਕ ਵੱਡੇ ਵਰਗ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਟਰੰਪ ਚਾਹੇ ਕਿੰਨੇ ਵੀ ਮਾੜੇ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਣ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਲੜ ਰਹੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ’ਚ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ‘ਕਬੀਲਾਵਾਦ’ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਬਾਹਰਲੇ ਲੋਕ ਕਬੀਲੇ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸੱਜਾ ਵਿੰਗ ਪੂਰੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਵਿਸ਼ਵੀਕਰਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਹੀਂ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਹਰ ਘਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਬਾਇਲੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੋਰ ਵੀ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਉਹ ਰੱਬ ਦੇ ਹੋਰ ਨੇੜੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਟਰੰਪ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨੂੰ ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗਰਭਪਾਤ ਦਾ ਸਵਾਲ ਵੀ ਧਰਮ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵੀ, ਭਾਜਪਾ ਹਿੰਦੂਵਾਦ ਦੀ ਆੜ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਿਆਸਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਾਉਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਖੁੰਝਦੀ ਕਿ ‘ਹਿੰਦੂ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਹਨ’। ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਖੁਦ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਘੁਸਪੈਠੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਚੁੱਕਦੇ ਹਨ। ਲਵ ਜੇਹਾਦ ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮੋਦੀ ਟਰੰਪ ’ਚ ਆਪਣਾ ਦੋਸਤ ਲੱਭਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੋਦੀ ਹਮਾਇਤੀ ਟਰੰਪ ਦੀ ਜਿੱਤ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਅਤੇ ਹਾਂ, ਜੋ ਲੋਕ ਇਸ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਭੁੱਲ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਟਰੰਪ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਹੀਂ। ਟਰੰਪ ਭਾਰਤ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਭਾਰਤ ’ਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਮਾਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਬਣਾਉਣਗੇ। ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦੇਣਗੇ ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਹਾਰਲੇ ਡੇਵਿਡਸਨ ਬਾਈਕ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁਣਗੇ ਕਿ ਭਾਰਤ ਚੀਨ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧ ਸੁਧਾਰੇ। ਅਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਅਮਰੀਕਾ ਆਉਣ-ਜਾਣ ’ਤੇ ਵੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗੇਗੀ ਕਿਉਂਕਿ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਉਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਐਲਾਨੀ ਨੀਤੀ ਹੈ।

ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਲਗਾਤਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਜਮਹੂਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਇਸ ਰੁਝਾਨ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਨਾ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਬਚੇਗੀ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਇਕ ਵੱਡਾ ਸਵਾਲ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਮੇਰਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਵਿਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਬਾਇਲੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ’ਤੇ ਹਮਲੇ ਬੰਦ ਕਰਨੇ ਹੋਣਗੇ। ਧਰਮ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਘੱਟ ਸਮਝਣ ਨਾਲ ਹੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਪੈਂਦੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਹੈ।

ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਨਵੇਂ ਸਵਾਲ ਲੱਭਣੇ ਪੈਣਗੇ ਜੋ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ ਅਤੇ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਹੱਲ ਕੱਢ ਸਕਣ। ਟਰੰਪ ਦੀ ਜਿੱਤ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੀ ਹਾਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਕ ਚਿਤਾਵਨੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਹੁਣ ਵੀ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਆਪਣੀ ਰਣਨੀਤੀ ਨਹੀਂ ਬਦਲਣਗੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਤਰਜ਼ ’ਤੇ ਚੱਲਦੇ ਰਹੇ ਤਾਂ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਦਾ ਅੰਤ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉਣਾ ਪਵੇਗਾ।

ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼