ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਝਲਕ ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ

ਮਧੂਕਰ ਜ਼ੇਂਡੇ ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਇਕ ਪੁਲਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਦਨਾਮ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਪਰਾਧੀ ਚਾਰਲਸ ਸ਼ੋਭਰਾਜ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ‘ਬਿਕਨੀ ਕਿੱਲਰ’ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹਾਦੀਪ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕਈ ਨੌਜਵਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਦੋਸਤੀ ਸੀ। ਜ਼ੇਂਡੇ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਂਚਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਸੌਂਪੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1980 ਵਿਚ ਇਕ ਕਾਲਜ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸ਼ਾਂਤਾ ਦੇਵੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਇਕ ਲੋਕਲ ਟ੍ਰੇਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ‘ਸਿਰਫ ਔਰਤਾਂ ਲਈ’ ਡੱਬੇ ਵਿਚ ਇਕੱਲੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਕਤਲ ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, 1982 ਵਿਚ, ਜ਼ੇਂਡੇ ਨੇ ਕੇਸ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾ ਲਿਆ।

ਜਦੋਂ ਕਤਲ ਦੀ ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਆਈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਰੇਲਵੇ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਆਫ਼ ਪੁਲਸ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ ਸਨਸਨੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਪੀੜਤਾ ਇਕ ਚੰਗੇ ਦਰਜੇ ਦੀ ਮੱਧਵਰਗੀ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਫਰਵਰੀ 1982 ਵਿਚ ਮੈਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪੁਲਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਦੇ ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਜ਼ੇਂਡੇ ਨੂੰ ਕ੍ਰਾਈਮ ਬ੍ਰਾਂਚ ਦੇ ਉਸ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਅਣਸੁਲਝੇ ਕੇਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੌਂਪੀ, ਤਾਂ ਅੰਤ ਵਿਚ ਦੋਸ਼ੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ। ਜ਼ੇਂਡੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹਤਾ, ਨਿਰੀਖਣ, ਸਥਾਨਕ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ’ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਬੇਸ਼ੱਕ, ਕਿਸਮਤ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਕੇਸ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕੀਤਾ। ਜ਼ੇਂਡੇ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਅਪਰਾਧ ਸ਼ਾਖਾ ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਇਕਾਈ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਂਚ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਪਤਾ ਲੱਗਾ।

ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪੁਲਸ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹੁਨਰ ਇਸ ਦੀ ਅਪਰਾਧ ਸ਼ਾਖਾ ਅਤੇ ਮਧੂਕਰ ਜ਼ੇਂਡੇ ਵਰਗੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਲੇਖਕ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੇ ਗਏ ਦੋ ਹੋਰ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵੀ ਯਾਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਅਰਵਿੰਦ ਪਟਵਰਧਨ ਅਤੇ ਮਾਧਵ ਗੁਪਤੇ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਅਸਾਧਾਰਨ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪੁਲਸ ਦੀ ਸਾਖ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿਚ ਸਫਲਤਾ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ। ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਣ ਸੀ ਕਿ ਮੇਰੇ ਅਧੀਨ ਅਜਿਹੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਚਿੰਤਾ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਗੁਣਾਂ ਵਿਚ ਗਿਰਾਵਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਮਿਆਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਹੈ।

ਜ਼ੇਂਡੇ ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਬਣਤਰ ਦਾ ਇਕ ਪਹਿਲੂ ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਇਆ। ਜ਼ੇਂਡੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਸਿਵਲ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ 1992 ਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਾਈਧੋਨੀ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਸਹਾਇਕ ਪੁਲਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਸਨ, ਇਕ ਹਿੰਸਕ ਭੀੜ ਨੇ ਜ਼ਖਮੀ ਪੁਲਸ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੀ ਇਕ ਪੁਲਸ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ।

ਜ਼ੇਂਡੇ ਭੀੜ ਕੋਲ ਇਕੱਲੇ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹੋਰ ਪੁਲਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ’ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੁਲਸ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਗੱਡੀ ਨੂੰ ਅਸ਼ਾਂਤ ਖੇਤਰ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਣ ਦਿੱਤਾ। ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਤੱਥ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਸਨ ਕਿ ਜ਼ੇਂਡੇ ਵਿਚ ਫਿਰਕੂ ਪੱਖਪਾਤ ਦਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੱਚਮੁੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲੀ।

ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਪੁਲਸ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੌਕੀਨ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਵੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਧੂਕਰ ਜ਼ੇਂਡੇ ਦੀ ‘ਮੋਸਟ ਵਾਂਟੇਡ’ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਆਵੇਗੀ। ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਪੁਲਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਇਕ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬ ਜਿਸ ਨੇ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ, ਉਹ ਸੀ ਅਨਿਲ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ‘ਦਿ ਫਾਲਟ ਵਿਦ ਰਿਐਲਿਟੀ’। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 80 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਸੀ, ਤਾਂ ਅਨਿਲ ਇਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਦਾ ਨੌਜਵਾਨ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੀ। ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੇਸ਼ੇ ਵਿਚ ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਬਣਾਇਆ ਉਹ ਸੀ ਉਸ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਉਤਸੁਕਤਾ ਅਤੇ ਅਡੋਲ ਸਮਰਪਣ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰੀਅਰ ’ਚ ਉਸ ਦਾ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।

ਅਨਿਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਮੁੰਬਈ ਵਿਚ ਬਿਤਾਇਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮੇਰਾ ਜਨਮ 96 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰੁਝਾਨਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦਾ ਗਿਆਨ ਮੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਪੁਲਸ ਦੇ ਕੁਝ ਹਵਾਲੇ ਹਨ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਰੁੱਖਾਂ, ਫੁੱਟਪਾਥਾਂ ਅਤੇ ਸੜਕਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ, ਗਿੱਲੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਨੂੰ ਵੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰੀ ਬਾਰਿਸ਼ਾਂ ਦੌਰਾਨ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।

ਅਨਿਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਗਾਤਾਰ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ’ਤੇ ਇਕ ਸੱਚਾ ਫੈਸਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਇਕ ਲੰਬੀ ਸੂਚੀ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਨਿਵਾਸੀ ਹਾਂ ਜਿਸ ਦਾ ਧਿਆਨ ਨਾਗਰਿਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੁਝ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇਕਰ ਮੈਂਗ੍ਰੋਵ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੇਲਗਾਮ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਕਿਹੜੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ?

ਅਨਿਲ ਕੁਝ ਆਈ. ਪੀ. ਐੱਸ. ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਜਨਤਕ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਡੀ. ਸ਼ਿਵਨੰਦਨ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਸੇਵਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹਨ। ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਰੋਟੀ ਬੈਂਕ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਭੁੱਖੇ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਲੋੜਵੰਦ ਬਾਲਗਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪਬਲਿਕ ਕੰਸਰਨ ਫਾਰ ਗਵਰਨੈਂਸ ਟਰੱਸਟ (ਪੀ. ਸੀ. ਜੀ. ਟੀ.), ਇਕ ਐੱਨ. ਜੀ. ਓ., ਸਾਬਕਾ ਕੈਬਨਿਟ ਸਕੱਤਰ ਬੀ. ਜੀ. ਦੇਸ਼ਮੁਖ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਾਲ ਰੋਗ ਮਾਹਿਰ ਡਾ. ਆਰ. ਕੇ. ਆਨੰਦ ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਿਖਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਕੰਮਕਾਜ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸ਼ਿਵਨੰਦਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪੀ. ਸੀ. ਜੀ. ਟੀ. ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।

20 ਆਈ. ਪੀ. ਐੱਸ. ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਾਡੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਐੱਚ. ਐੱਸ. ਜੀ. ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰੀਏ। 20 ਵਿਚੋਂ 9 ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਪੁਲਸ ਦੇ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 4 ਨੂੰ ਅਨਿਲ ਦੀ ਜਨਤਕ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਜਗ੍ਹਾ ਮਿਲੀ ਹੈ ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਸਬੰਧਤ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ‘ਦਿ ਫਾਲਟ ਵਿਦ ਰਿਐਲਿਟੀ’ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਸਿਆਣੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੇ ਮੇਰਾ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪਤਾ ਲੱਗ ਸਕੇ ਕਿ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਜਾਂ ਮਾੜਾ ਹੈ।

ਜੂਲੀਓ ਰਿਬੈਰੋ