AI ਖਿਡੌਣੇ: ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਉਡਾਣ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਜਾਂ ਰੁਕਾਵਟ ਬਣ ਰਹੇ ਹਨ?

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ- ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਸਿਰਫ਼ ਲੈਪਟਾਪ ਜਾਂ ਮੋਬਾਈਲ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ। ਆਖਿਰ ਏਆਈ ਖਿਡੌਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ-ਕਿੱਥੇ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਇਹ ਗੱਲ ਹੁਣ ਚਰਚਾ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ 'ਹੈਲੋ ਬਾਰਬੀ' ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਧੁਨਿਕ 'ਟੋਨੀਬਾਕਸ' ਅਤੇ 'ਯੋਟੋ' ਵਰਗੇ ਸਮਾਰਟ ਆਡੀਓ ਟੌਇਜ਼ ਤੱਕ ਦੇ ਸਫਰ ਨੇ ਸਿੱਖਣ, ਸੂਝ-ਬੂਝ, ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜਿਹੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਉੱਤੇ ਵੱਡੇ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।
ਮੁੱਖ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਤੇ ਖਤਰੇ:
ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਸੰਕਟ : 2015 ਵਿੱਚ ਮੈਟੇਲ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ "ਹੈਲੋ ਬਾਰਬੀ" 'ਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੰਬੰਧੀ ਗੰਭੀਰ ਖਾਮੀਆਂ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਹੈਕਰ ਆਵਾਜ਼ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ।
ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸੋਚ ਨਾਲ ਨਾ ਮੇਲ ਖਾਣ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ : ਕਈ AI ਖਿਡੌਣੇ ਅਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਸਮਝ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੀ।
ਬਚਪਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾਸ਼ਕਤੀ 'ਚ ਹਸਤਕਸ਼ੇਪ : Alexa ਜਾਂ AI ਰੋਬੋਟ ਵਰਗੇ ਟੌਇਜ਼ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉੱਤਰ ਦੇ ਦੇਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਘਟਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਨਵਾਂ ਢੰਗ: Toniebox ਅਤੇ Yoto ਵਰਗੇ ਆਡੀਓ ਟੌਇਜ਼ ਸਿੱਖਣ ਨੂੰ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਾਲਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਕ੍ਰੀਨ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਸਿਰਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੁਣਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਨਿਖਾਰਦੇ ਹਨ : ਚੁਣੀਂ ਹੋਈ ਸਮੱਗਰੀ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਮਝ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ 'ਚ ਸੁਧਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ:
AI ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਮੱਗਰੀ ਦੀ ਉਮਰ ਅਨੁਸਾਰਤਾ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਹਿੱਤ ਵਿਚ ਚੁਣੀ ਗਈ ਚੀਜ਼ ਹੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
 ਸਿੱਟਾ : AI ਖਿਡੌਣੇ ਜੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਤਾਂ ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦਾ ਵਧੀਆ ਢੰਗ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿਚ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾ ਵਰਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਇਹ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਨ।