ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਖਰਾਬ! ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਸਮੇਤ 25 ਦਿੱਗਜ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਛੱਡਿਆ ਦੇਸ਼; ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ ਨੇ ਕੱਢੇ ਵੱਟ
Sunday, Dec 21, 2025 - 05:12 PM (IST)
ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ: ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇਸ ਵੇਲੇ ਭਿਆਨਕ ਆਰਥਿਕ ਮੰਦਹਾਲੀ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤਾਜ਼ਾ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 25 ਵੱਡੀਆਂ ਮਲਟੀਨੈਸ਼ਨਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਮੇਟ ਕੇ ਬਾਹਰ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਦਿੱਗਜ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਕੰਪਨੀ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ (Microsoft) ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਪਿਛਲੇ 25 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।
ਨਾਮੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਮੋੜਿਆ ਮੂੰਹ
ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿਰਫ਼ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਕਈ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਨੇ ਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਪ੍ਰੌਕਟਰ ਐਂਡ ਗੈਂਬਲ (P&G) ਨੇ ਆਪਣਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਦਿੱਗਜ ਕੰਪਨੀਆਂ ਸ਼ੈੱਲ (Shell) ਅਤੇ ਟੋਟਲ ਐਨਰਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੇਅਰ ਸਾਊਦੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਮਸ਼ਹੂਰ ਆਟੋ ਕੰਪਨੀ ਯਾਮਾਹਾ (Yamaha) ਨੇ ਵੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਤਰ ਦੀ ਪਾਵਰ ਕੰਪਨੀ ਅਲ ਥਾਨੀ ਨੇ ਵੀ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਤੱਕ ਆਪਣਾ ਕੰਮਕਾਜ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਫਾਰਮਾ ਸੈਕਟਰ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸੱਟ
ਸਭ ਤੋਂ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਫਾਰਮਾ ਸੈਕਟਰ ਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਲਗਭਗ 12 ਵੱਡੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਫਾਈਜ਼ਰ (Pfizer) ਨੇ ਕਰਾਚੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਪਲਾਂਟ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਉੱਥੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੰਪੋਰਟ-ਬੇਸਡ ਨੈੱਟਵਰਕ ਹੀ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਨੋਫੀ, ਬੇਅਰ ਅਤੇ ਇਲੀ ਲਿਲੀ ਵਰਗੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸਮੇਟ ਲਿਆ ਹੈ।
ਬਰਬਾਦੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ
ਮਾਹਿਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇਸ ਤਰਸਯੋਗ ਹਾਲਤ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵੱਡੇ ਕਾਰਨ ਹਨ:
1. ਹੁਨਰਮੰਦ ਕਾਮਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕੁੱਲ ਵਰਕਿੰਗ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ 8% ਕੋਲ ਹੀ ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਸਕਿੱਲਜ਼ ਹਨ, ਜੋ ਮਲਟੀਨੈਸ਼ਨਲ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਫਿੱਟ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੇ।
2. ਮੱਧ ਵਰਗ ਦਾ ਸੁੰਗੜਨਾ: ਕੰਪਨੀਆਂ ਲਈ ਮੱਧ ਵਰਗ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗਾਹਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ 26 ਕਰੋੜ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚੋਂ 68% ਲੋਕ ਗਰੀਬ ਹਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਵਰਗ ਸਿਰਫ਼ 22% ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।
3. ਸਿਆਸੀ ਅਸਥਿਰਤਾ: ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰੀਫ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਘਟਦੇ ਜਨਾਧਾਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਜੰਗ ਵਰਗੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਨੇ ਸਥਿਤੀ ਹੋਰ ਗੰਭੀਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਚੀਨ ਅਤੇ ਟਰੰਪ ਦਾ ਦਾਅ
ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਡੋਨਾਲਡ ਟਰੰਪ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਪਟੋ ਕਰੰਸੀ ਦਾ ਹੱਬ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਖਾੜੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਪੈਸੇ 'ਤੇ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਚੀਨ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ 60% ਪ੍ਰਚੂਨ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਨੇ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਵੀ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਯੂਨਿਟ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ, ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਮਾਨ ਦੀ ਖਪਤ ਲਈ ਵਰਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇਸ ਸਾਲ IMF ਤੋਂ 7 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦਾ ਬੇਲਆਊਟ ਪੈਕੇਜ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਸਿੱਧਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ (FDI) ਸਿਰਫ਼ 2 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।
