ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ''ਚ UPI ਨੇ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਨਵਾਂ ਰਿਕਾਰਡ, ਪਿੰਡਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡਿਆ ਪਿੱਛੇ
05/24/2023 1:35:49 PM
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: UPI ਰਾਹੀਂ ਲੈਣ-ਦੇਣ 2022-23 ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ 139 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। 2016 'ਚ UPI ਰਾਹੀਂ ਸਿਰਫ਼ 6,947 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਮਿਆਦ ਵਿੱਚ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਲਿਖਾਜ UPI ਲੈਣ-ਦੇਣ 1.8 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 8,375 ਕਰੋੜ ਹੋ ਗਿਆ। ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਯੂਪੀਆਈ ਪੇਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਐੱਸਬੀਆਈ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ 2015-16 ਵਿੱਚ ਜੀਡੀਪੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ 668 ਫ਼ੀਸਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ 767 ਫ਼ੀਸਦੀ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ। RTGS ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਰਿਟੇਲ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ 129 ਫ਼ੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 242 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, 2022-23 ਵਿੱਚ ਮੁੱਲ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ UPI ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਵਧ ਕੇ 25 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 20 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ।
ਰਿਟੇਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ
ਰਿਟੇਲ 'ਚ UPI ਦਾ ਮੁੱਲ ਵਧ ਕੇ 83 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ATM ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾਉਣ ਦੀ ਦਰ ਘਟ ਕੇ 17 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹਿ ਗਈ। ਏਟੀਐਮ ਤੋਂ ਕੁੱਲ ਲੈਣ-ਦੇਣ (ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ) 30-35 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2017 ਵਿੱਚ, ਏਟੀਐਮ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਾਮਾਤਰ ਜੀਡੀਪੀ ਦਾ 15.4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਘੱਟ ਕੇ 12.1 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।
2000 ਦੇ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦਾ ਅਸਰ ਨਹੀਂ
ਐੱਸਬੀਆਈ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਰਬੀਆਈ ਦੇ 2000 ਦੇ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਦੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਦਾ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਨਾਲ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਤਰਲਤਾ ਦੇ ਮੋਰਚੇ 'ਤੇ ਮਦਦ ਮਿਲੇਗੀ। ਰਿਪੋਰਟ 'ਚ ਉਮੀਦ ਜਤਾਈ ਗਈ ਕਿ ਨੋਟ ਬੰਦ ਹੋਣ ਨਾਲ ਲਗਭਗ 3 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਸਿਸਟਮ 'ਚ ਵਾਪਸ ਆ ਜਾਣਗੇ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬੈਂਕਾਂ ਦੇ ਕਰੰਸੀ ਚੈਸਟਾਂ 'ਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 60 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ।
ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ 8 ਵਾਰ ATM ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਲੋਕ
ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਕ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਕ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾਉਣ ਲਈ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਔਸਤਨ 16 ਵਾਰ ਏਟੀਐਮ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟ ਕੇ 8 ਗੁਣਾ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਏਟੀਐਮ ਤੋਂ ਨਕਦੀ ਕਢਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਆਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 2.5 ਲੱਖ ਏਟੀਐਮ ਹਨ।
ਯੂਪੀਆਈ ਰਾਹੀਂ ਅਪ੍ਰੈਲ 'ਚ 14.1 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ
ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਅਪ੍ਰੈਲ 'ਚ ਯੂਪੀਆਈ ਰਾਹੀਂ ਕੁੱਲ 8.9 ਅਰਬ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਜ਼ਰੀਏ 14.1 ਲੱਖ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹਰੇਕ ਭੁਗਤਾਨ ਦਾ ਔਸਤ ਮੁੱਲ 1,600 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਟਾਪ-15 ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਲ ਅਤੇ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਯੂਪੀਆਈ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 90 ਫ਼ੀਸਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਟਾਪ-100 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਿੱਸਾ 45 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ। UPI ਮੁੱਲ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਰੁਪਏ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਵਿੱਚ 18 ਪੈਸੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
