ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣਾ : ਮੁਦਰਾ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਭੂਮਿਕਾ

ਆਰਥਿਕ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੂਖਮ, ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉੱਦਮਾਂ (ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਐੱਮ. ਈਜ਼) ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਵੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਵਿਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੇ ਹੋਏ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਾਤਰੂ ਵੰਦਨਾ ਯੋਜਨਾ (ਪੀ. ਐੱਮ. ਐੱਮ. ਵਾਈ.) ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੁਦਰਾ ਲੋਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਅੱਜ, ਮੁਦਰਾ ਲੋਨ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਇਕ ਵਾਇਰਲ ਵਿੱਤੀ ਲਾਈਨ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਕ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਭਾਰਤ ਭਰ ਦੇ ਅਰਧ-ਸ਼ਹਿਰੀ, ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਪੱਛੜੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਿਚ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ।

ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਪੀ. ਐੱਮ. ਐੱਮ. ਵਾਈ. ਸਕੀਮ ਨੇ 51 ਕਰੋੜ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿਚ 32 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਾਸ਼ੀਏ ’ਤੇ ਪਏ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਲਗਭਗ 50 ਫੀਸਦੀ ਕਰਜ਼ੇ ਐੱਸ. ਸੀ./ਐੱਸ. ਟੀ./ਓ. ਬੀ. ਸੀ. ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਲਏ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ 68 ਫੀਸਦੀ ਨੇ ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​ਹੋਈ ਹੈ।

ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ : ਮੁਦਰਾ ਕਰਜ਼ਾ ਯੋਜਨਾ ਤਿੰਨ ਕਰਜ਼ਾ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਅਧੀਨ ਸੰਕਲਪਿਤ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ‘ਸ਼ਿਸ਼ੂ’ (50,000 ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ), ‘ਕਿਸ਼ੋਰ’ (2,50,000 ਰੁਪਏ ਤੋਂ 5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ) ਅਤੇ ‘ਤਰੁਣ’ (5 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਸਫਲ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਈਜ਼ ਦੀਆਂ ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੇ ਹੋਏ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 2024 ਵਿਚ ਇਕ ਨਵੀਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਤਰੁਣ ਮੁਦਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੁਦਰਾ ਲੋਨ ਦੀ ਸੀਮਾ 20 ਲੱਖ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਢਾਂਚਾਗਤ ਪਹੁੰਚ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਕਾਸ ਪੜਾਵਾਂ ’ਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਖਾਸ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇ।

ਰਸਮੀ ਕਰਜ਼ੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਮਾਲਕਾਂ, ਸਟ੍ਰੀਟ ਵੈਂਡਰਸ, ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਉੱਦਮੀਆਂ ਲਈ ਇਕ ਚੁਣੌਤੀ ਸੀ। ਮੁਦਰਾ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਨੇ ਛੋਟੇ ਉੱਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਰਿਆਨੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦੇ ਮਾਲਕ, ਕਾਰੀਗਰ ਅਤੇ ਟੀਅਰ-2 ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਤਕਨੀਕੀ ਸਟਾਰਟਅੱਪਸ ਨੂੰ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪਾੜੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਕੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਵੇਂ ਮੌਕੇ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।

ਮੁਦਰਾ ਸਕੀਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ (ਪੀ. ਐੱਨ. ਬੀ.) ਨੇ 64.5 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਰਜ਼ਾ ਖਾਤਿਆਂ ਵਿਚ 1.35 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮਤਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ : ਮੁਦਰਾ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁਝਾਨ ਮਹਿਲਾ ਉੱਦਮੀਆਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਹੈ। ਮੁਦਰਾ ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲਗਭਗ 68 ਫੀਸਦੀ ਔਰਤਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਸ਼ੀਲਾ ਦੇਵੀ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਘਰ ਵਿਚ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਸੈੱਟਅੱਪ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ, ਨੇ ਪੀ. ਐੱਨ. ਬੀ. ਤੋਂ ਸ਼ਿਸ਼ੂ ਮੁਦਰਾ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਫਰਨੀਚਰ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ 5 ਹੋਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਨਿਰਮਾਣ, ਪ੍ਰਚੂਨ, ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਫਲਤਾ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਨਿਰਵਿਘਨ ਡਿਜੀਟਲ ਲੋਨ : ਵਿੱਤੀ ਸਮਾਵੇਸ਼ ਵਿਚ ਪੀ. ਐੱਨ. ਬੀ. ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਦਾ ਵਧਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸਰਲ ਉਧਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਡਿਜੀਟਲ ਹੱਲਾਂ ਵਲੋਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 2023 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪੀ. ਐੱਨ. ਬੀ.-ਮੁਦਰਾ ਸਕੀਮ, ਇਕ ਸੰਪੂਰਨ ਡਿਜੀਟਲ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਾਹਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੇ 10 ਲੱਖ ਤੱਕ ਦੇ ਮੁਦਰਾ ਕਰਜ਼ੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਕਾਗਜ਼ ਰਹਿਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ : ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਖਾ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦੇ, ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਨੇ 14,152 ਲਾਭਪਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ 136 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਕਰਜ਼ਾ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਪੀ. ਐੱਨ. ਬੀ. ਨੇ 1 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ 25 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੱਕ ਦੇ ਕਰਜ਼ੇ ਦੀ ਲੋੜ ਵਾਲੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਲਈ ‘ਡਿਜੀ ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਐੱਮ. ਈ. ਲੋਨ’ ਸਕੀਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਡਿਜੀਟਲ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਕਰਜ਼ਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਰਹਿਤ ਕਰਜ਼ਾ ਪਹੁੰਚ ਯਕੀਨੀ ਬਣੀ।

ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨਾ : ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਮੁਦਰਾ ਯੋਜਨਾ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਅਤੇ ਕਿਫਾਇਤੀ ਕਰਜ਼ਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ, ਉੱਦਮੀਆਂ ਅਤੇ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿਚ ਆਮਦਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਰਹੀ ਹੈ। ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਹੋਏ, ਇਕ ਬਹੁ-ਪੱਖੀ ਪਹੁੰਚ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਿਹਤਰ ਡਿਜੀਟਲ ਉਧਾਰ, ਵਧੇਰੇ ਵਿੱਤੀ ਸਾਖਰਤਾ ਅਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਐੱਮ. ਐੱਸ. ਈ. ਉੱਦਮੀਆਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਜੋ ਹਰੇਕ ਉੱਦਮੀ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ‘ਵਿਕਸਤ ਭਾਰਤ 2047’ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।

–ਅਸ਼ੋਕ ਚੰਦਰਾ
(ਪੰਜਾਬ ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੈਂਕ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ/ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ)