ਇਹ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੈ, ਇੱਥੇ ਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕਪਤਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਬੋਸ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ— ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕ੍ਰਿਕਟ 'ਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਾਮਯਾਬੀ ਮਿਲੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਪਤਾਨਾਂ ਨੇ ਅਚਾਨਕ ਆਪਣੇ 'ਇੰਸਟਿੰਕਟ' ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਮੈਦਾਨ 'ਤੇ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਾਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਦੇ ਕਪਤਾਨ ਦੇ ਰੋਲ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਸੱਚੀ ਕਿਸੇ ਪਹੇਲੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨ ਕ੍ਰਿਕਟ 'ਚ ਬਿਹਤਰੀਨ ਕਪਤਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਯਾਦ ਕਰੀਏ, ਮਾਈਕ ਬ੍ਰੇਇਰਲੀ, ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ, ਨਵਾਬ ਮੰਸੂਰ ਅਲੀ ਖਾਂ ਪਟੌਦੀ ਜਾ ਅਰਜੁਨ ਰਣਤੁੰਗਾ ਕਦੇ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਦੇ ਕੋਚ ਨਹੀਂ ਬਣੇ। ਕ੍ਰਿਕਟ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕੋਚਿੰਗ ਦੀ ਅਹਮਿਅਤ ਨੂੰ ਇਹ ਆਂਕੜੇ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਲਈ ਉਹ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਕਪਤਾਨ ਸੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਦਾਨ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੋ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਅਸਰ ਰਿਹਾ ਉਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲੇਵਲ 'ਤੇ ਕੋਚਿੰਗ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਮਾਇਕ ਬ੍ਰੇਇਰਲੀ ਰਹੇ। ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ-ਦ ਆਰਟ ਆਫ ਕੈਪਟੇਸੀ।
ਕ੍ਰਿਕਟ 'ਚ ਅਲੱਗ ਹੈ ਕੋਚ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ
ਮਕਸਦ ਹਿ ਬਿਲਕੁੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਕੋਚ ਦੇ ਨਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਕੇ ਆਂਕਾ ਜਾਵੇ। ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਭਾਗ ਅਲੱਗ ਹੈ ਇਸ 'ਚ ਉੱਚੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕਾਨੂਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਜਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਦਰਅਸਲ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਭਾਗ ਫੁੱਚਬਾਲ, ਹਾਕੀ ਜਾ ਬਾਸਕਟਬਾਲ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ 'ਚ ਕੋਚ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਕਾਨੂਨ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਬੈਠ ਕੇ ਇਕ ਕੋਚ ਮੌਜੂਦਾ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕ੍ਰਿਕਟ ਉਸ ਪਾਸੇ ਪਹੁੰਚ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵੱਡੀ ਟੀਮਾਂ ਲਈ ਕੋਚ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਕੋਚ ਦੇ ਰੋਲ 'ਚ ਵਿਰੋਧੀ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਕਮਜੋਰੀ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕਪਤਾਨ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰਣਨੀਤੀ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਮਤਭੇਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਸਾਥ ਬੈਠ ਕੇ ਹਰੇਕ ਮੈਚ ਅਤੇ ਹਾਲਾਤ ਲਈ ਰੋਲ ਕਰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਹਾਲਾਕਿ ਫੈਸਲਾ ਜੋ ਵੀ ਹੋ ਉਸ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜਿੰਮੇਦਾਰੀ ਫਿਰ ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਹੀ ਮੈਦਾਨ 'ਤੇ ਅਤੇ ਡ੍ਰੇਸਿੰਗ ਰੂਮ 'ਚ ਕਾਨੂਨ ਜਿਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਬ੍ਰੇਇਰਲੀ, ਪਟੌਦੀ, ਇਮਰਾਨ ਅਤੇ ਰਣਤੁੰਗੀ ਜਿਹੇ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਰੋਟ ਕੋਹਲੀ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
ਕੋਚ ਅਹੁੱਦੇ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹੈ ਰਵੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ
ਜਿਨ੍ਹੀ ਵੀ ਰਿਪੋਰਟ ਆ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਰਵੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਹੀ ਇਸ ਅਹੁੱਦੇ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਸੈੱਟ-ਅਪ 'ਚ ਬੈਲੇਂਸ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਕੰਮ ਇਹ ਸੁਨਸਚਿਤ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਕਪਤਾਨ ਲਈ ਕੰਮ ਆਸਾਨ ਹੋਵੇ। ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੀ ਉਹ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਨੁਮਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਇਕ ਦੜਬੇ 'ਚ ਬੰਦ ਰਹਿਣਾ ਊਰਜਾ ਭਰੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ 'ਚ ਕੋਈ ਖਾਮੋਸ਼ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਸ ਨਾਲ ਸਾਲ-ਦਰ ਸਾਲ ਪੂਰੇ 365 ਦਿਨ ਪੀਕ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ  ਮੈਚਓਰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੋਚ ਚਾਹੀਦੇ। ਜੋਂ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਕਦੋ ਸਖਤੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੋ ਥੋੜਾ ਪਿੱਛੇ ਹੱਟ ਜਾਣਾ ਹੈ। ਟੈਸਟ ਦੌਰਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹਰੇਕ ਟੈਸਟ 'ਚ ਕਪਤਾਨ ਅਤੇ ਕੋਚ ਨੂੰ 15 ਸੈਸ਼ਨ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਸੋਚਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਵਨ ਡੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੋ ਸੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਟੀ-20 ਦੇ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੋਂ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੀਜ਼ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਦਾਨ 'ਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੋਚ ਦੇ ਨਾਲ ਆ ਕੇ ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ 'ਚ ਫਸੇ।
ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂਗੁਲੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕੋਚ ਨਹੀਂ ਬਣੇ ਰਵੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ
ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਮੌਕਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੁਢ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੌਰਵ ਗਾਂਗੁਲੀ ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਚ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਪੱਖ 'ਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਗੁਲੀ ਨੇ ਅਲੱਗ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਤਾਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨਾਲ ਸਕਾਇਪ ਪ੍ਰੇਜੇਂਟੇਸ਼ਨ 'ਚ ਬੈਠਣ ਦੀ ਵਜਾਏ ਬੁੱਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਫੰਕਸ਼ਨ ਚੱਲ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਅਨਿਲ ਕੁੰਬਲੇ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਤੂਫਾਨ ਬਰਪਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਦੋਹਰਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ ਪੱਖ ਬਿਹਤਰੀਨ ਹਾਲਤ ਹੈ। ਯਕੀਨ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਨੂੰ ਮੈਨ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਦੇ ਬਾਰੇ 'ਚ ਪਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਗੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਖਿਲਾਫ ਪਹਿਲੀ ਦੋ ਪੱਖੀ ਸੀਰੀਜ਼ ਜਿੱਤੀ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਟੀ-20 ਸੀਰੀਜ਼ 'ਚ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਨੂੰ 3-0 ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਟੈਸਟ ਰੈਕਿੰਗ 'ਚ ਨੰਬਰ ਇਕ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। 2015 ਦੇ ਵਰਲਡ ਕੱਪ ਅਤੇ 2016 ਦੇ ਵਰਲਡ ਕੱਪ 'ਚ ਭਾਰਤ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ 'ਚ ਹਾਰ ਗਿਆ।