ਅੱਜ ਜਨਮ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼: ਸੱਚ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਦੇ ਅਵਤਾਰ ‘ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਸਵਾਮੀ'

ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਯੁੱਗ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ 24ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ, ਸੱਚ ਅਤੇ ਅਹਿੰਸਾ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦਾ ਜਨਮ ਅੱਜ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 2621 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਹਾਰ ਸੂਬੇ ਦੇ ਕੁੰਡਲਗ੍ਰਾਮ ਨਗਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਸਿਧਾਰਥ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਦੇ ਘਰ ਚੇਤ ਦੀ ਸ਼ੁਕਲ ਤ੍ਰਿਓਦਸ਼ੀ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਨ ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਨੇ 14 ਸੁਫ਼ਨੇ ਵੇਖੇ। ਸੁਫ਼ਨੇ 'ਚ ‘ਸ਼ਾਸਤਰਯੋਂ' ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਦੀ ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਇਕ ਤੇਜਸਵੀ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਵੇਗੇ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਰਾਕ੍ਰਮ ਨਾਲ ਜਾਂ ਤਾਂ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਸਮਰਾਟ ਬਣੇਗਾ ਜਾਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਬਣ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਿਖਾਏਗਾ। ਮਹਾਰਾਣੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਲਾ ਦੇ ਘਰ ਇਸ ਪੁੰਨ ਆਤਮਾ ਨੇ ਅਵਤਾਰ ਧਾਰਿਆ, ਰਾਜਾ ਸਿਧਾਰਥ ਦਾ ਰਾਜ, ਇੱਜ਼ਤ, ਦੌਲਤ ਅਤੇ ਅੰਨ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਦਾ ਨਾਂ ਵਰਧਮਾਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।

ਉਹ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਦਲੇਰ ਅਤੇ ਨਿਡਰ ਸਨ। ਇਕ ਵਾਰ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸੀ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਇਕ ਭਿਆਨਕ ਸੱਪ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਫੁੰਕਾਰਾਂ ਭਰਦਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ | ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਡਰ ਕੇ ਦੌੜ ਗਏ ਪਰ ਬਿਨਾਂ ਡਰੇ ਵਰਧਮਾਨ ਨੇ ਸੱਪ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਕਾਂਤ ਥਾਂ 'ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਜਲਦੀ ਹੀ ਆਪਣੇ ਬਲ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕੰਮਾਂ ਕਾਰਨ ਉਹ 'ਮਹਾਵੀਰ' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋ ਗਏ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਹ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਪਰ ਆਪ ਜੀ ਦਾ ਮਨ ਦੁਨਿਆਵੀ ਕੰਮਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕਾਂਤ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਚਿੰਤਨ ਵਿੱਚ ਮਗਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਅਤੇ ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਡੁੱਬਕੀਆਂ ਲਗਾਉਂਦੇ।

ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਇਸ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਤੋਂ ਰਾਜਾ ਸਿਧਾਰਥ ਡਰ ਗਏ। ਇਸ ਲਈ ਰਾਜਾ ਕੌਸ਼ਲ ਸਮਰਵੀਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਪੁੱਤਰੀ ਯਸ਼ੋਦਾ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਇਕ ਧੀ 'ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ਨਾ' ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। 28 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਪਰਜਾ ਦੀਆਂ ਬੇਨਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪ ਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਣਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਅੰਕਿਚਨ ਭਿਖਸ਼ੂ ਬਣ ਕੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਏ। ਧਿਆਨ ਸਾਧਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਗਰ ਵਾਂਗ ਗੰਭੀਰ ਅਤੇ ਮੇਰੂ ਵਾਂਗ ਦ੍ਰਿੜ ਬਣੇ ਰਹੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਸਾਧਨਾ ਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਦ੍ਰਿੜ ਪ੍ਰਤਿੱਗਿਆ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤਕ ਸਿਰਫ਼ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ, ਉਦੋਂ ਤਕ ਜਨ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਵੱਖ ਰਹਿਣਗੇ।

ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਕਸ਼ਟਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਕਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਕੁੱਤੇ ਛੱਡੇ ਗਏ, ਗਵਾਲਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਸਵਾਲ ਦਾ ਉੱਤਰ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ 'ਚ ਅੱਗ ਬਾਲੀ ਗਈ, ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਕਿੱਲਾਂ ਠੋਕੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪਰ ਮਹਾਵੀਰ ਆਪਣੇ ਧਿਆਨ 'ਚ ਅਡਿੱਗ ਰਹੇ। ਕਸ਼ਟ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਧਨਾ 'ਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕੀਆਂ। ਆਖਿਰ, ਸਾਢੇ 12 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਵੈਸਾਖ ਸ਼ਕਲ ਦਸ਼ਮੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਜਿੰਭਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਕੋਲ ਵਗਦੀ ਗਜੁਕੂਲਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲ ਚਾਰੇ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਹੋ ਗਈਆਂ।

ਸਿਰਫ਼ ਗਿਆਨ ਦੀ ਜੋਤੀ ਪਾ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਮੂਲਮੰਤਰ ਸੀ ਖ਼ੁਦ ਜੀਓ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿਉਣ ਦਿਓ। ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਆਪ ਨੇ ਚੰਦਨ ਬਾਲਾ ਦੇ ਹੱਥੋਂ 3 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਬੇਹਾ ਭੋਜਨ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜ 'ਚ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿੱਤਾ। ਆਪ ਨੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਮਰਦ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਆਪਣੀ ਤਪੱਸਿਆ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਾਲ ਮੁਕਤੀ ਦੀਆਂ ਹੱਕਦਾਰ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਆਪ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਘ 'ਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੀਕਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਆਪ ਜੀ ਦੇ ਸੰਘ 'ਚ 14,000 ਸਾਧੂ ਅਤੇ 36,000 ਸਾਧਵੀਆਂ ਸਨ।

ਆਪ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੈਰੋਕਾਰ ਇੰਦਰਭੂਤੀ ਗੌਤਮ ਸਵਾਮੀ ਸਨ ਅਤੇ ਸਾਧਵੀ ਸੰਘ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਹਾਸਤੀ ਚੰਦਨ ਬਾਲਾ ਸੀ। ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਹਿੰਸਾ, ਸੱਚ, ਝੂਠ, ਬ੍ਰਹਮਾਚਾਰੀਆ ਅਤੇ ਅਪਰਿਗ੍ਰਹਿ 5 ਜੀਵਨ ਸੂਤਰ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਸੁਖੀ ਅਤੇ ਸੰਪੰਨ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣ ਤੇ ਆਪ 30 ਸਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਜਨ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਸੂਬਿਆਂ 'ਚ ਘੁੰਮ ਕੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਖਿਰੀ ਚਾਤੁਰਮਾਸ ਪਾਵਾਪੁਰੀ 'ਚ ਰਾਜਾ ਹਸਤੀਪਾਲ ਦੀ ਲੇਖਸ਼ਾਲਾ 'ਚ ਹੋਇਆ।

ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੱਸਿਆ ਆ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਸਵਾਤੀ ਨਕਸ਼ਤਰ ਦਾ ਯੋਗ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਰਮ ਤੇ ਸੱਚ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ  ਪਰਿਨਿਰਵਾਣ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਏ। ਅੱਜ ਵੀ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸੁਖੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਉਪਯੋਗੀ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ।

 -ਰਾਜੇਸ਼ ਜੈਨ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ