ਭਾਰਤ ਬਣਿਆ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦਾ ਨਵਾਂ ਡਿਫੈਂਸ ਪਾਰਟਨਰ, ਰੱਖਿਆ ਸੌਦੇ ''ਤੇ ਹੋਏ ਦਸਤਖਤ

ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ - ਦੱਖਣੀ ਕਾਕੇਸ਼ਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਅਰਮੀਨੀਆ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਵਾਇਤੀ ਰੱਖਿਆ ਭਾਈਵਾਲ ਰੂਸ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾ ਕੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਸਹਿਯੋਗ ਵੱਲ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਤੁਰਕੀ ਅਤੇ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਵਰਗੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅਰਮੀਨੀਆ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ 1.5 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਸੌਦੇ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੌਦਿਆਂ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫੌਜੀ ਉਪਕਰਣ ਖਰੀਦੇ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਕੇਟ ਲਾਂਚਰਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਡਰੋਨ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਰਣਨੀਤਕ ਭਾਈਵਾਲੀ ਸਿਰਫ਼ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਗੋਂ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਨੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਕੀ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ?
ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੱਖਿਆ ਸੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਅਰਮੀਨੀਆ ਨੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਕਈ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦਾ ਆਰਡਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

• ਪਿਨਾਕਾ ਮਲਟੀਪਲ ਰਾਕੇਟ ਲਾਂਚਰ (214 ਮਿਲੀਮੀਟਰ)
• ATAGS ਗਨ ਸਿਸਟਮ (155 ਮਿਲੀਮੀਟਰ)
• ZADS ਕਾਊਂਟਰ-ਡਰੋਨ ਸਿਸਟਮ
• ਆਕਾਸ਼-1S ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਆਕਾਸ਼-NG ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ
• ਕੋਨਕੁਰਸ ਐਂਟੀ-ਟੈਂਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਸਿਸਟਮ (ਰੂਸੀ ਲਾਇਸੈਂਸ ਅਧੀਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ)
• ਮੋਰਟਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ

ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਰਮੀਨੀਆ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਰੱਖਿਆ ਭਾਈਵਾਲ ਵਜੋਂ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਫਰਾਂਸ ਵੀ ਬਣਿਆ ਨਵਾਂ ਡਿਫੈਂਸ ਪਾਰਟਨਰ
ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਫਰਾਂਸ ਵੀ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਰੱਖਿਆ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਭਰਿਆ ਹੈ। ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਅਰਮੀਨੀਆ ਨੇ 2023 ਅਤੇ 2024 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਭਗ $250 ਮਿਲੀਅਨ ਦੇ ਸੌਦੇ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

• ਗਰਾਊਂਡਮਾਸਟਰ 200 ਰਾਡਾਰ ਸਿਸਟਮ
• ਮਿਸਟ੍ਰਾਲ 3 ਮੈਨ-ਪੋਰਟੇਬਲ ਏਅਰ ਡਿਫੈਂਸ ਸਿਸਟਮ
• ਸੀਜ਼ਰ ਸੈਲਫ-ਪ੍ਰੋਪੇਲਡ ਆਰਟਿਲਰੀ ਯੂਨਿਟ

ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਰਮੀਨੀਆ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੇ ਰੱਖਿਆ ਸਾਧਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਰੂਸ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਕਿਉਂ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਅਰਮੀਨੀਆ ?
ਰੂਸ 2011 ਤੋਂ 2020 ਤੱਕ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਸਪਲਾਇਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। SIPRI ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅਰਮੀਨੀਆ ਦੇ ਕੁੱਲ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਆਯਾਤ ਦਾ 94% ਰੂਸ ਦਾ ਸੀ। ਪਰ 2024 ਤੱਕ, ਇਹ ਘਟ ਕੇ ਸਿਰਫ਼ 10% ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਯੂਕਰੇਨ ਯੁੱਧ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਦੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਵੱਡਾ ਵਿਘਨ ਹੈ। 2021 ਵਿੱਚ ਹੋਏ 400 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਰੂਸ-ਅਰਮੀਨੀਆ ਸੌਦੇ ਵੀ ਅਧੂਰੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਅਰਮੇਨ ਗ੍ਰਿਗੋਰੀਅਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹੁਣ ਰੂਸ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।