ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਰਹੀ ਅਬੋਹਵਾ ’ਚ ਘੁੱਟਣ ਲੱਗੈ ਦਮ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪੈਰ ਪਸਾਰ ਰਹੀ ਹੈ ਦਮੇ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਦਲਜੀਤ) - ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਬੋਹਵਾ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਹਵਾ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਆਕਸੀਜਨ ਅਤੇ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧ ਰਹੇ ਵਾਹਨਾਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਕੰਕਰੀਟ ਵਿਚ ਬਦਲ ਰਹੇ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕੱਟ ਰਹੇ ਦਰੱਖ਼ਤਾਂ ਦਾ ਆਕਸੀਜਨ ’ਤੇ ਅਸਰ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸੰਕਟ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦਮੇ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਲੋਕ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ।

ਦਮੇ ਦੇ ਇਲਾਜ ’ਚ ਅਣਗਹਿਲੀ ਕਾਰਨ 250 ਮਰੀਜ਼ਾਂ ’ਚੋਂ ਇਕ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। 15-18 ਫ਼ੀਸਦੀ ਬੱਚੇ ਵੀ ਦਮੇ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਰਹੇ ਹਨ। 2 ਤੋਂ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ 22 ਫ਼ੀਸਦੀ ਬੱਚੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ 9 ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਹਨ। ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਬੀਮਾਰੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਸਬੰਧੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਸਰਕਾਰੀ ਟੀ. ਬੀ. ਹਸਪਤਾਲ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਜ਼ਿਆ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਅਸਥਮਾ ਦਿਵਸ ਮੌਕੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬੂਟੇ ਵੀ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਕ ਅਸਥਮਾ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਰਸਤਿਆਂ (ਵਿੰਡ ਪਾਈਪ) ’ਤੇ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿਚ ਤਕਲੀਫ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਾਹ ਨਾਲੀਆਂ ਵਿਚ ਸੋਜਸ਼, ਸਾਹ ਨਾਲੀਆਂ ਦੇ ਤੰਗ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦਮੇ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿਚ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸੀਟੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਤਕਲੀਫ਼, ​​ਛਾਤੀ ਵਿਚ ਜਕੜਨ ਅਤੇ ਖੰਘ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨ ਹਨ ਜੋ ਦਮੇ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਧੂੜ, ਉੱਲੀ, ਸੂਖਮ ਕੀੜੇ, ਪਰਾਗ, ਖੰਘ ਅਤੇ ਜ਼ੁਕਾਮ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀ ਨਾਲੀ ਦੀਆਂ ਲਾਗਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਅਸਥਮਾ ਦੀਆਂ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਾਸ ਦਮੇ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਮੇ ਦੇ ਸਹੀ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਅਜੇ ਤੱਕ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਰ ਪੀੜ੍ਹੀ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਜੈਨੇਟਿਕ ਬੀਮਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਦਮੇ ਦਾ ਕੋਈ ਸਥਾਈ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਇਲਾਜਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬੀਮਾਰੀ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਲੜਕਿਆਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਡੇਢ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਅਸਥਮਾ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਵਿਚ 50 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਦਮੇ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਸਾੜਨਾ ਹੈ। ਹਰ ਵਾਰ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਦੀਵਾਲੀ ਮੌਕੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਸਕੂਲੋਂ ਛੁੱਟੀ ਲੈਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਰੱਖਤ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 80 ਹਜ਼ਾਰ ਲੀਟਰ ਆਕਸੀਜਨ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਅਸਥਮਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ : ਡਾ. ਨਵੀਨ ਪਾਂਧੀ
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਟੀ. ਬੀ. ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਨਵੀਨ ਪਾਂਧੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਸਥਮਾ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਬਾਹਰੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਭਾਵ ਬਾਹਰੀ ਦਮਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਧੂੜ, ਪਰਾਗ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਡੈਂਡਰ ਆਦਿ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅੰਦਰੂਨੀ ਦਮਾ
ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਰਸਾਇਣ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਸਿਗਰਟ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਆਦਿ ਸਾਹ ਰਾਹੀਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਛਾਤੀ ਦੀ ਲਾਗ ਜਾਂ ਤਣਾਅ ਆਦਿ ਕਾਰਨ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡਾ. ਨਵੀਨ ਪਾਂਧੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਡਰ ਅਤੇ ਤਣਾਅ ਦਾ ਵਧਦਾ ਪੱਧਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਥਮਾ ਵੱਲ ਧੱਕਦਾ ਹੈ। ਤਣਾਅ ਕਾਰਨ ਹਾਰਮੋਨਲ ਗੜਬੜੀ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਅਤੇ ਸਾਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਸੁੰਗੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 21 ਫ਼ੀਸਦੀ ਬੱਚੇ ਖੰਘ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਇਹ ਦਰ 21 ਫ਼ੀਸਦੀ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਅਸਥਮਾ ਦੇ ਇਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਲੱਛਣ
ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਡਾ. ਸੰਦੀਪ ਮਹਾਜਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਲੱਛਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਘਬਰਾਹਟ ਨੂੰ ਅਸਥਮਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੱਛਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਹ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸੀਟੀ ਵੱਜਣ ਅਤੇ ਬੋਲਦੇ ਸਮੇਂ ਚੀਕਣ ਵਰਗੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦਮੇ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਲੱਛਣ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਰਾਤ ​​ਨੂੰ ਖੰਘ, ਹੱਸਣ ਜਾਂ ਕਸਰਤ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਖੰਘ, ਛਾਤੀ ਵਿਚ ਜਕੜਨ ਅਤੇ ਦਰਦ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿਚ ਤਕਲੀਫ਼, ​​ਬੋਲਣ ਵਿਚ ਦਿੱਕਤ, ਚਿੰਤਾ ਜਾਂ ਘਬਰਾਹਟ, ਥਕਾਵਟ ਆਦਿ ਲੱਛਣ ਤੁਹਾਡੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਦਮੇ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ ਸਾਹ ਲੈਣਾ, ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣਾ, ਲੋੜੀਂਦੀ ਨੀਂਦ ਨਾ ਆਉਣਾ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਦਿਨ ਭਰ ਦਮੇ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਖਾਸ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਦਮੇ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਅਸਮਥਾ ਦੇ ਜ਼ੋਖਮ ਦਾ ਕਾਰਨ
ਸਰਕਾਰੀ ਟੀ. ਬੀ. ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਡਾਕਟਰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਵਰਮਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਸਥਮਾ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ, ਆਬੋਹਵਾ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮੁੱਖ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਸ ਜੈਨੇਟਿਕ ਕਾਰਕਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਨੂੰ ਅਸਥਮਾ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੋਟਾਪੇ ਨੂੰ ਕਈ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਮਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਮੋਟਾਪੇ ਕਾਰਨ ਸਾਹ ਦੀ ਨਾਲੀ ਤੰਗ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦਮੇ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸਾਹ ਦੀ ਨਾਲੀ ’ਚ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਹੋਣ ਨਾਲ ਦਮੇ ਸਮੇਤ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਸਿਗਰਟ ਪੀਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤੰਬਾਕੂ ਉਤਪਾਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਵੱਧ ਖ਼ਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਐਸਪਰੀਨ ਅਤੇ ਗੈਰ-ਸਟੀਰੌਇਡਲ ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲਾਮੇਟਰੀਜ਼ ਵਰਗੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਦਮੇ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਚਾਲੂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।