ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲਣ ਨਾਲ ਫਟਣਗੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ; ਦੁਨੀਆ ''ਚ ਮਚੇਗੀ ਤਬਾਹੀ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਚਿਤਾਵਨੀ

ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ : ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਫਟਣ ਨੂੰ ਵੀ ਹੋਰ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਅਧਿਐਨ ਮੁਤਾਬਕ, ਪਿਘਲਦੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਕਾਰਨ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਵਧੇਰੇ ਵਾਰ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਸਫੋਟਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫਟ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਹੋਰ ਵੀ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੋਜ 8 ਜੁਲਾਈ 2025 ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਗ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਗੋਲਡਸ਼ਮਿਟ ਕਾਨਫਰੰਸ 2025 ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਅਤੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ
ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 245 ਸਰਗਰਮ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਹਨ ਜੋ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਂ 5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ, ਰੂਸ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਚਿਲੀ ਵਿੱਚ 6 ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੋਚੋ-ਚੋਸ਼ੁਏਂਕੋ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਪਿਘਲਦੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀਆਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਿਸਕਾਨਸਿਨ-ਮੈਡੀਸਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਲੇਖਕ ਪਾਬਲੋ ਮੋਰੇਨੋ ਯੇਗਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਫਟਣ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਦਬਾਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਾਰਨ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਸਾਡੀ ਖੋਜ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਸਫੋਟਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫਟ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਪਿਘਲਦੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ?
ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦਾ ਭਾਰੀ ਭਾਰ ਧਰਤੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਮੈਗਮਾ ਪਰਤਾਂ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਬਾਅ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜਦੋਂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਇਹ ਦਬਾਅ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੈਗਮਾ ਅਤੇ ਗੈਸਾਂ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਬਾਅ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਸਫੋਟਕ ਫਟਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਥਾਈਲੈਂਡ 'ਚ ਕੈਸੀਨੋ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਬਣਾਉਣ ਸਬੰਧੀ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਬਿੱਲ ਲਿਆ ਗਿਆ ਵਾਪਸ 

ਆਈਸਲੈਂਡ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ
ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆਈਸਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਦੇਖੀ ਜਾ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਲਗਭਗ 10,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪਿਛਲੇ ਹਿਮ ਯੁੱਗ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲ ਗਏ ਸਨ ਤਾਂ ਆਈਸਲੈਂਡ ਦੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਫਟਣ ਦੀ ਦਰ 30 ਤੋਂ 50 ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਆਈਸਲੈਂਡ ਦੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਬਣਤਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ, ਜੋ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕੀ ਅਤੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਚਿੱਲੀ 'ਚ ਖੋਜ: ਮੋਚੋ-ਚੋਸ਼ੁਏਂਕੋ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ
ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਚਿਲੀ ਵਿੱਚ ਪੈਟਾਗੋਨੀਅਨ ਬਰਫ਼ ਦੀ ਚਾਦਰ ਦੇ ਪਿਘਲਣ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀਆਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। 26,000 ਤੋਂ 18,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਹਿਮ ਯੁੱਗ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਸੀ, ਮੋਟੀਆਂ ਬਰਫ਼ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਨੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਫਟਣ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਮੈਗਮਾ ਅਤੇ ਗੈਸਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਬਰਫ਼ ਪਿਘਲ ਗਈ ਤਾਂ ਇਹ ਦਬਾਅ ਅਚਾਨਕ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮੋਚੋ-ਚੋਸ਼ੁਏਂਕੋ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਬਣ ਗਿਆ।

ਗਲੋਬਲ ਖ਼ਤਰਾ
2020 ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ 245 ਸੰਭਾਵੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਜਾਂ ਨੇੜੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ...
- ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ: ਜਿੱਥੇ ਮੋਟੀਆਂ ਬਰਫ਼ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਦਬਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।
- ਰੂਸ: ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਅਤੇ ਕਾਮਚਟਕਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ।
- ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ: ਜਿੱਥੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਅਤੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਨੇੜੇ ਹਨ।
- ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ: ਅਲਾਸਕਾ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ।
ਮੋਰੇਨੋ ਯੇਗਰ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਫਟਣ ਦੀ ਵਿਸਫੋਟਕਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਮੋਟੀਆਂ ਬਰਫ਼ ਦੀਆਂ ਚਾਦਰਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਦਬਾਅ ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।

ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ
ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਫਟਣ ਦਾ ਜਲਵਾਯੂ 'ਤੇ ਦੋਹਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ...
ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਫਟਣ ਤੋਂ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲੇ ਸਲਫੇਟ ਐਰੋਸੋਲ ਸੂਰਜ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਧਰਤੀ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ 1815 ਵਿੱਚ ਮਾਊਂਟ ਟੈਂਬੋਰਾ (ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ) ਦੇ ਫਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ "ਗਰਮੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਲ" ਆਇਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਕਾਲ ਪਿਆ ਸੀ।

ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ (CO2) ਅਤੇ ਹੋਰ ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਛੱਡਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਤਾਪਮਾਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪਿਘਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੋਰ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਫਟ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਫੀਡਬੈਕ ਲੂਪ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਜਲਵਾਯੂ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਿਗਾੜਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : PM ਮੋਦੀ ਨੂੰ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦਾ ਸਰਵਉੱਚ ਸਨਮਾਨ, 'ਨੈਸ਼ਨਲ ਆਰਡਰ ਆਫ ਸਾਊਦਰਨ ਕਰਾਸ' ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਸਨਮਾਨਿਤ

ਕੀ ਹੈ ਖ਼ਤਰਾ ?
ਹੋਰ ਧਮਾਕੇ: ਪਿਘਲਦੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਕਾਰਨ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਫਟ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਤਬਾਹੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਖੇਤਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਆਈਸਲੈਂਡ, ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ ਅਤੇ ਅਲਾਸਕਾ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਆਂ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਆਵਾਜਾਈ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਜਲਵਾਯੂ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ: ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਗੈਸਾਂ ਗਲੋਬਲ ਵਾਰਮਿੰਗ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੌਸਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਫ਼ਤਾਂ ਵਧ ਜਾਣਗੀਆਂ।

ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ
ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਤਰਾਂ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਅਤੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਇਕੱਠੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ, ਰੂਸ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਧਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਨਾਲ ਹੀ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਗ੍ਰੀਨਹਾਊਸ ਗੈਸਾਂ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਪਿਘਲਣ ਦੀ ਗਤੀ ਹੌਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਫਟਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਘੱਟ ਜਾਵੇ।

ਜਗ ਬਾਣੀ ਈ-ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ

For Android:- https://play.google.com/store/apps/details?id=com.jagbani&hl=en

For IOS:- https://itunes.apple.com/in/app/id538323711?mt=8