ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ''ਚ ਚੀਨ ਦੇ ਲਾਲਚ ਨੇ ਖ਼ਤਰੇ ''ਚ ਪਾਇਆ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੋਧੀ ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਸ ਆਇਨਾਕ

ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ (ਬਿਊਰੋ) ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਾਬੁਲ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਉੱਚੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੋਧੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਅਲੋਪ ਹੋਣ ਦੇ ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇਸ ਪੁਰਾਣੀ ਬੋਧ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਚੀਨ ਨੇ ਨਿਗਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੇਲੇਨਿਸਟਿਕ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਮੇਸ ਆਇਨਾਕ ਨੂੰ 1,000 ਤੋਂ 2,000 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਸਮੇ ਇੱਥੇ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਵਪਾਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕਦੇ ਇਹ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ।

ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਬੋਧੀ ਮੱਠਾਂ, ਸਤੂਪਾਂ, ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ, ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੈਂਕੜੇ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਕੰਧ ਚਿੱਤਰਾਂ, ਚੀਨੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਸਿੱਕੇ ਅਤੇ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।ਫ੍ਰੈਂਚ ਕੰਪਨੀ ਆਈਕੋਨਿਅਮ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਡਿਜੀਟਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੇਸ ਆਇਨਾਕ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ "ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ" ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਤਾਲਿਬਾਨ ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਸੀ - ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਬੰਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਲੀਏ ਦੇ ਨਵੇਂ ਸਰੋਤ ਲੱਭਣ ਲਈ ਨੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਜੋ ਹੋਰ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਪੜ੍ਹੋ ਇਹ ਅਹਿਮ ਖ਼ਬਰ- ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਚ 6.1 ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੁਚਾਲ, ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 1000 ਦੇ ਪਾਰ
ਮਾਈਨਿੰਗ ਯੂਨੀਅਨ
ਵਸਤਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੂਜੀ ਤੋਂ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੇ ਕਿੱਤੇ ਨੂੰ ਵੀ ਸੰਭਾਵਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਬਰਤਨ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ।1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੁਆਰਾ ਮੁੜ ਖੋਜੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਭੁੱਲੇ ਹੋਏ, ਲੋਗਰ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਮੇਸ ਆਇਨਾਕ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਪੋਮਪੇਈ ਅਤੇ ਮਾਚੂ ਪਿਚੂ ਨਾਲ ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਇਹ ਖੰਡਰ, ਜੋ ਕਿ 1,000 ਹੈਕਟੇਅਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਪਾਇਰ ਉੱਤੇ ਉੱਚੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਭੂਰੇ ਹਿੱਸੇ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਪਰ 2007 ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਮਾਈਨਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਮੈਟਾਲੁਰਜੀਕਲ ਗਰੁੱਪ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ (MCC) ਨੇ ਇੱਕ ਰਾਜ-ਮਾਲਕੀਅਤ ਕੰਸੋਰਟੀਅਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ - ਜਿਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ MJAM ਨਾਮ ਲਿਆ  ਅਤੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਤੂ ਲਈ 3 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ।ਪੰਦਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਖਾਨ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦੀਆਂ ਵਿੱਤੀ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬੀਜਿੰਗ ਅਤੇ ਕਾਬੁਲ ਵਿਚਕਾਰ ਅਸਹਿਮਤੀ ਕਾਰਨ ਦੇਰੀ ਹੋਈ।ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਲਈ ਤਰਜੀਹ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲਬਾਤ ਜਾਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਹੈ।

ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਫਰਜ਼
ਵਰੁਤਸੀਕੋਸ ਨੇ ਏਐਫਪੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਡਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਲਕ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਸਾਈਟ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਦੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।2010 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਇਹ "ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ" ਸੀ। ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਚੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਸੀ।ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਲੱਭੀਆਂ ਗਈਆਂ - ਕੁਝ ਨੂੰ ਕਾਬੁਲ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਬਾਕੀਆਂ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।

ਜਦੋਂ ਤਾਲਿਬਾਨ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਾਰਚ 2001 ਵਿੱਚ ਬਾਮਿਯਾਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬੁੱਧਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਕੇ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਅੱਜ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਮੇਸ ਆਇਨਾਕ ਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਹਨ। ਖਾਨ ਅਤੇ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਇਸਮਤੁੱਲਾ ਬੁਰਹਾਨ ਨੇ ਏਐਫਪੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰੇ।ਚੀਨੀ ਭੂਮੀਗਤ ਮਾਈਨਿੰਗ ਦੀ ਬਜਾਏ ਓਪਨ ਪਿਟ ਮਾਈਨਿੰਗ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਇਹ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਪਹਾੜ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਅਤੀਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਦਫ਼ਨ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ।

ਪੜ੍ਹੋ ਇਹ ਅਹਿਮ ਖ਼ਬਰ- ਬਾਈਡੇਨ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਆਰਤੀ ਪ੍ਰਭਾਕਰ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਨਾਮਜ਼ਦ

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤਾਂਬਾ, ਲੋਹਾ, ਬਾਕਸਾਈਟ, ਲਿਥੀਅਮ ਅਤੇ ਦੁਰਲੱਭ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖਣਿਜ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਕੀਮਤ ਇੱਕ ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਮੈਸ ਆਇਨਾਕ ਤੋਂ ਸਲਾਨਾ 300 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਲ 2022 ਲਈ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਬਜਟ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ 60 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਮੇਸ ਆਇਨਾਕ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਕਲੇਗਾ, ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਤਾਲਿਬਾਨ ਲਗਭਗ ਪੂਰੇ ਦਾ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬ ਕਰੇਗਾ। ਰਾਜ ਦਾ ਬਜਟ 60 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ - ਅਤੇ ਹੁਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬੁਰਹਾਨ ਅਨੁਸਾਰ, "ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਦੇਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ"। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਸਿਰਫ਼ ਤਕਨੀਕੀ ਨੁਕਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਬਾਕੀ ਹੈ। ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਲਈ ਇੱਕ ਖਾਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪਾਵਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੇਲਮਾਰਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਚੀਨੀ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਨੋਟ- ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਬਾਰੇ ਕੁਮੈਂਟ ਕਰ ਦਿਓ ਰਾਏ।