Health Tips : ਜਾਣੋ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅੱੱਧੇ ਸਿਰ ’ਚ ਦਰਦ
Saturday, Oct 12, 2024 - 12:37 PM (IST)
ਹੈਲਥ ਡੈਸਕ - ਅੱਧੇ ਸਿਰ ’ਚ ਦਰਦ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਇਗਰੇਨ ਜਾਂ ਕਲਸਟਰ ਸਰਦਰਦ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਈ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕੁਝ ਆਮ ਕਾਰਨ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕਰਕੇ ਅੱਧੇ ਸਿਰ ’ਚ ਦਰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ :-
ਲੱਛਣ :-
1. ਮਾਇਗ੍ਰੇਨ : ਮਾਇਗਰੇਨ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਰ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਵਾਪਰਨ ਵਾਲਾ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਦ ਧੜਕਣ ਵਾਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਰ ਲੱਛਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਤਲੀ, ਉਲਟੀਆਂ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
2. ਕਲਸਟਰ ਸਰਦਰਦ : ਕਲਸਟਰ ਸਰਦਰਦ ਵੀ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਾ ਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਰ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਦ ਅਚਾਨਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਲਸਟਰ ਸਰਦਰਦ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਜਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਸੋਜ ਅਤੇ ਨੱਕ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਵਗਣ ਜਿਹੇ ਲੱਛਣ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
3. ਟ੍ਰਾਈਜਿਮਿਨਲ ਨਿਉਰਾਲਜੀਆ : ਇਹ ਸਥਿਤੀ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਸਿਰ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਰਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਟ੍ਰਾਈਜਿਮਿਨਲ ਨਰਵ ’ਚ ਸੋਜ ਜਾਂ ਦਬਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਜਾਂ ਗਲੇ ’ਚ ਅਚਾਨਕ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
4. ਸਾਈਨਸਾਇਟਿਸ : ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਈਨਸਾਈਟਿਸ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਿਰ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਜਾਂ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਦਰਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਦ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਈਨਸ ’ਚ ਇੰਫਲਾਮੇਸ਼ਨ ਜਾਂ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਦਰਦ ਅੱਖਾਂ ਅਤੇ ਨੱਕ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
5. ਟੈਂਸ਼ਨ ਸਰਦਰਦ : ਟੈਂਸ਼ਨ ਸਰਦਰਦ ਇਕ ਆਮ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਰਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਮੱਥੇ ਦੇ ਦੋਨੋਂ ਪਾਸਿਆਂ ਜਾਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੌਲੀ ਜਾਂ ਦਰਦਨਾਕ ਸਰਦਰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦਬਾਅ ਜਾਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਟੈਨਸ਼ਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
6. ਅੱਖਾਂ ਦੀ ਥਕਾਵਟ : ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਸਕ੍ਰੀਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਸਿਰ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਰਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ "ਆਈ ਸਟਰੈਨ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
7. ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ : ਕਈ ਵਾਰ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਵੀ ਅੱਧੇ ਸਿਰ ’ਚ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਰਦ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਰਕਤ ਦਬਾਅ ਕਾਰਨ ਰਕਤ ਦੀ ਨਲੀਆਂ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਵਧਣ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
8. ਦਿਮਾਗੀ ਖੂਨ ਵਹਾਅ : ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਹਾਲਾਤਾਂ ’ਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਿਮਾਗੀ ਖੂਨ ਦਾ ਦਬਾਅ ਜਾਂ ਸਟ੍ਰੋਕ, ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਾ ਦਰਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਅਚਾਨਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਹੋਰ ਲੱਛਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਬੋਲਣ ’ਚ ਦਿੱਕਤ ਜਾਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
9 ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ : ਦੰਦਾਂ ਦੇ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਜਾਂ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆ ਵੀ ਜਬੜੇ ’ਚ ਦਰਦ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਰ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਰਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ "ਰੀਫਰਡ ਪੇਨ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
10. ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਫੈਕਟਰ : ਸਟ੍ਰੈੱਸ, ਘੱਟ ਨੀਂਦ ਜਾਂ ਆਹਾਰ ’ਚ ਗਲਤੀ ਵੀ ਸਿਰ ਦੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਦਰਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਪਾਣੀ ਪੀਣਾ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੈਫੀਨ, ਜਾਂ ਬਦਲੀ ਹੋਈ ਨੀਂਦ ਦੀ ਰੂਟੀਨ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਉਪਾਅ :-
ਅਰਾਮ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਲਾ ਮਾਹੌਲ :-
- ਜਦੋਂ ਵੀ ਅੱਧੇ ਸਿਰ ’ਚ ਦਰਦ ਹੋਵੇ, ਇਕ ਹਨੇਰੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਕਮਰੇ ’ਚ ਜਾਓ। ਇਸ ਨਾਲ ਰੋਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ੋਰ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਤਣਾਅ ਘਟਦਾ ਹੈ।
- ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਲੇਟ ਜਾਓ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਕਰੋ।
ਠੰਡੀ ਸਿਕਾਈ (ਕੋਲਡ ਕੰਪ੍ਰੈਸ) :-
- ਮੱਥੇ ਜਾਂ ਸਿਰ ਦੇ ਦਰਦ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਠੰਡੀ ਪੱਟੀ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਦਰਦ ’ਚ ਅਰਾਮ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।
- ਇਕ ਪਟਾਖਾ ਜਾਂ ਕਪੜੇ 'ਚ ਬਰਫ ਲਪੇਟ ਕੇ, ਸਿਰ 'ਤੇ 10-15 ਮਿੰਟ ਲਈ ਰੱਖੋ।
ਹਾਈਡਰੇਟ ਰਹੋ (ਪਾਣੀ ਪੀਓ) :-
- ਕਈ ਵਾਰ ਸਰੀਰ ’ਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ (ਡੀਹਾਈਡਰੇਸ਼ਨ) ਵੀ ਸਿਰ ਦਰਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪਾਣੀ ਪੀਓ।
- ਨਾਰੀਅਲ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਹਲਕਾ ਸੂਪ ਵੀ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਕੈਫੀਨ ਦੀ ਛੋਟੀ ਮਾਤਰਾ :-
- ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਵਸਥਾ ’ਚ ਹਲਕਾ ਕੈਫੀਨ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਕ ਕੱਪ ਚਾਹ ਜਾਂ ਕੌਫੀ) ਮਾਈਗਰੇਨ ਦਾ ਦਰਦ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੈਫੀਨ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਹਾਲਤ ਖਰਾਬ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਢੀਲਾ ਛੱਡੋ :-
- ਮੱਥੇ, ਗਰਦਨ ਅਤੇ ਮੋਢਿਆਂ ਦਾ ਹੌਲੀ ਜਿਹਾ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਵਾਉਣ ਨਾਲ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ’ਚ ਤਣਾਅ ਘਟਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਈਗਰੇਨ ਦੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਗਹਿਰੇ ਸਾਹ :-
- ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਹਿਰੇ ਸਾਹ ਲੈਣਾ ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰ ਦਰਦ ’ਚ ਅਰਾਮ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਾਈਗਰੇਨ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ’ਚ ਵੀ ਮਦਦ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਹੀ ਖਾਣ ਪੀਣ :-
- ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਭੁੱਖੇ ਨਾ ਰਹੋ। ਇਹ ਵੀ ਸਿਰ ਦਰਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਛੋਟੀ ਭੁੱਖ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਖਾਓ।
- ਮਾਈਗਰੇਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰੀ ਖਾਣੇ ਜਾਂ ਤਲੀ-ਹੋਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਚੋ।
ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਘਟਾਓ :
- ਤਣਾਅ, ਅੱਧੇ ਸਿਰ ਦੇ ਦਰਦ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀ ਰੂਟੀਨ ’ਚ ਅਰਾਮ ਲਈ ਸਮਾਂ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਛੋਟੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਲਓ।
- ਕਈ ਵਾਰ ਯੋਗਾ ਅਤੇ ਹੌਲੀ ਕਸਰਤਾਂ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਸੈਂਸ਼ੀਅਲ ਤੇਲ :
- ਪੇਪਰਮਿੰਟ ਤੇਲ ਜਾਂ ਲੈਵੈਂਡਰ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਬੁੰਦਾਂ ਨੂੰ ਮੱਥੇ ਜਾਂ ਗਰਦਨ 'ਤੇ ਲਗਾ ਕੇ ਹੌਲੀ ਮਸਾਜ ਕਰੋ। ਇਹ ਤੇਲ ਸਿਰ ਦਰਦ ’ਚ ਅਰਾਮ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਵਾਈਆਂ :
- ਜੇ ਘਰੇਲੂ ਉਪਾਅ ਕਾਰਗਰ ਸਾਬਿਤ ਨਾ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਤਹਿਤ ਪੇਨਕਿੱਲਰ ਦਵਾਈਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਸਪਿਰਿਨ ਜਾਂ ਆਈਬੂਪ੍ਰੋਫੈਨ) ਲੈ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦਵਾਈਆਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਰੋ।
ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਐਕਸਰਸਾਈਜ਼ :-
- ਸਿਰ ਦਰਦ ’ਚ ਅਰਾਮ ਲਈ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚੋ ਅਤੇ ਹੌਲੀ ਕਸਰਤਾਂ ਕਰੋ, ਜੋ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਲਚਕਦਾਰ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜੇਕਰ ਅੱਧੇ ਸਿਰ ਦਾ ਦਰਦ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਮਾਈਗਰੇਨ ਦਾ ਸਹੀ ਇਲਾਜ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਜਾਂਚ ਲਓ।
