ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਬੰਦ ਹੋਣ ਕਿਨਾਰੇ

ਮੁੰਬਈ (ਬਿਊਰੋ) - ਪਹਿਲੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰਾਜੇ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਜਾਂ ਅਮੀਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿਚ ਸੀ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸਿਰਫ਼ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਹੀ ਸੀ ਪਰ ਸਮਾਂ ਬਦਲਿਆ ਤੇ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੋਈ। ਲੋਕ ਰੇਡੀਓ ਰਾਹੀਂ ਅਜਿਹਾ ਸੰਗੀਤ ਸੁਣ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਅੱਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੁਣਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਸ ਦੌਰ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਜਦੋਂ ਰੇਡੀਓ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆਇਆਂ ਅਜੇ ਕੁੱਝ ਸਾਲ ਹੀ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸਾਲ 1935 ਵਿਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਲੋਕ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦਾ 87 ਸਾਲ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਚੱਲਣਾ ਕਿਸੇ ਕਰਿਸ਼ਮੇ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਕੈਟਰੀਨਾ ਕੈਫ ਅਤੇ ਵਿੱਕੀ ਕੌਸ਼ਲ ਦੀ ਹੋਈ ਕੁੜਮਾਈ, ਦਸੰਬਰ 'ਚ ਹੋਵੇਗਾ ਵਿਆਹ

ਇਤਿਹਾਸ :-
ਸਾਲ 1932 ਵਿਚ ਹਾਥਰਸ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ, "ਸੰਗੀਤ ਕਾਰਿਆਲਿਆ" ਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਗਰਗ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਜਨਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਸੀ। ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਸਿਰਫ਼ ਸੀਮਤ ਸੀ। ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਸਦੀਆਂ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬੁੱਧੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ, ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਦੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਪਈ ਹੈ।
ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕਾਕਾ ਹਥਰਾਸੀ ਯਾਨਿ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂਲਾਲ ਗਰਗ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਇਸ ਮਹਾਨ ਕਲਾ ਰੂਪ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਖੋਜ, ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੋਜਾਂ ਵਿਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਮਰਾਠੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮੰਚ 'ਤੇ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ।

ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਮਾੜੇ ਦਿਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਕੇ ਭਾਵੁਕ ਹੋਈ ਮਨੀਸ਼ਾ ਕੋਇਰਾਲਾ, ਸਾਂਝੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ

ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕਾਕਾ ਹਾਥਰਾਸੀ ਨੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕਲਾਸਿਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਲਿਖਿਆ। ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਹਰ ਘਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਕਾਕਾ ਹਾਥਰਾਸੀ ਨੇ ਸਾਲ 1935 ਵਿਚ ਇੱਕ ਮਾਸਿਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ "ਸੰਗੀਤ" ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਵਿਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਕਲਾ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਸਮੇਤ ਸੂਖਮਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਧਰੁਪਦ, ਧਮਾਰ, ਭਜਨ, ਗੀਤ, ਗ਼ਜ਼ਲ, ਠੁਮਰੀ, ਤਰਨਾ, ਕੱਵਾਲੀ, ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ, ਤਾਲ, ਨਾਚ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮੀ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਿੱਸਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ, ਗੀਤਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣਾ ਸੀ। "ਸੰਗੀਤ" ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਫਲ ਮਿਲਿਆ ਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਆਮ ਆਦਮੀ ਹੁਣ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ, ਸੰਗੀਤਕ ਸਾਜ਼ਾਂ, ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ, ਡਾਂਸਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਸੀ। "ਸੰਗੀਤ" ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੰਗੀਤ ਦਫਤਰ ਦੇ ਹੁੰਗਾਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਲਈ ਸਮਾਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਕਲਾਸਿਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ। "ਸੰਗੀਤ" ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਅਤੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਅਨਮੋਲ ਯਾਦ ਬਣ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਸੰਗੀਤ ਦਫ਼ਤਰ, ਜੋ ਕਿ ਗਰਗ ਐਂਡ ਕੰਪਨੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਐੱਨ. ਸੀ. ਬੀ. ਦੇ ਸੱਦੇ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜੇ ਆਰੀਅਨ ਖ਼ਾਨ

ਜਰਨਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਕਲਾਵਾਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤ ਬਾਰੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਹਾਥਰਾਸੀ ਦਾ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਮਾਸਟਰ ਸੀ, ਜੋ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਕਿਵੇਂ ਵਜਾਉਣਾ ਹੈ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਬਲਾਕਬਸਟਰ ਗਾਈਡ ਸੀ, ਉਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਇੱਕ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਕਾਕਾ ਹਾਥਰਾਸੀ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿਸ਼ਾਰਦ, ਕਲਮ ਨਾਮ ਵਸੰਤ, ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਇਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਸਿਰਫ 650 ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਖਰੀਦਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਹਰ ਅੰਕ ਦੀ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਨੋਟ - ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕੁਮੈਂਟ ਬਾਕਸ 'ਚ ਜ਼ਰੂਰ ਸਾਂਝੀ ਕਰੋ।