ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ’ਚ ਸਿਆਸੀ ਬਦਲਾਅ ਕਿਤੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਖਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ

ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਭੂ-ਸਿਆਸੀ ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਨੂੰ ਮੁੜ ਆਕਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਇਕ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਵਿਚ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਜਨਤਾ ਵਿਮੁਕਤੀ ਪੇਰਾਮੁਨਾ (ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ.) ਦਾ ਪੁਨਰ-ਉੱਥਾਨ ਸਿਰਫ ਸਿਆਸੀ ਪੁਨਰਗਠਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ’ਤੇ ਚੀਨ-ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਖੂੰਜੇ ਲਾਉਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਦੇ ਤਾਜ਼ਾ ਉਭਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਣਨੀਤਕ ਅਤੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿਚ ਖਤਰੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵਜਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗੁਰਿੱਲਾ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਦੂਰ-ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਬਗਾਵਤ ਲਈ ਬਦਨਾਮ, ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ, ਅਨੁਰਾ ਕੁਮਾਰਾ ਦਿਸਾਨਾਇਕੇ (ਏ. ਕੇ. ਡੀ.) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ, ਇਕ ਵੱਡੀ ਸਿਅਾਸੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਹੈ।

ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਹਿੰਸਕ ਇਤਿਹਾਸ, ਖਾਸ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਿੰਹਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਸ਼ਾਵਨਵਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਰੋਹਾਨਾ ਵਿਜੇਵੀਰਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਨੇ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਬਗਾਵਤ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਇਕ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਕ ਸਿੰਹਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਈ ਜੋ ਤਾਮਿਲਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ।

1980 ਵਿਚ, ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਨੇ ਤਾਮਿਲ-ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜ੍ਹਾਵਾ ਦੇਣ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਅੰਤ ਵਿਚ ਬੇਰਹਿਮ ਗ੍ਰਹਿ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਤਾਮਿਲਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਹੋਇਆ। ਵਿਜੇਵੀਰਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪਾਰਟੀ ਇਕ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਬਲ ਤੋਂ ਇਕ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਸੰਗਠਨ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੰਹਾਲੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਤਮਿਲ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰਾਂ, ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਆਂਢ-ਗੁਆਂਢ ਵਿਚ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਭਿਆਨਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕੀਤੀਆਂ।

1989 ਵਿਚ, ਵਿਜੇਵੀਰਾ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਤਾਮਿਲਾਂ ’ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਦਿਸਾਨਾਇਕੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਅੱਜ ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਦੀ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਸਿਆਸੀ ਜਿੱਤ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਹ ਉਸ ਸ਼ਾਵਨਵਾਦੀ ਚਰਿੱਤਰ ਵੱਲ ਵਾਪਸੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਕਦੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।

ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਚੀਨ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਪਹਿਲੂ ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਭੂ-ਸਿਆਸੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦਾ ਸੰਭਾਵੀ ਤਾਲਮੇਲ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੀਨ ਦੀ ‘ਸਟਰਿੰਗ ਆਫ ਪਰਲਸ’ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੀਨ-ਸਮਰਥਿਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਦੀ ਇਕ ਲੜੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਘੇਰਨਾ ਅਤੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦਬਦਬੇ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਚੀਨ ਨੇ ਹੰਬਨਟੋਟਾ ਪੋਰਟ ਅਤੇ ਕੋਲੰਬੋ ਪੋਰਟ ਸਿਟੀ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਵਿਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ., ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿਰੋਧੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਇੱਛੁਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਸਥਿਤੀ ਇਸਨੂੰ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਚੀਨ ਦੇ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਤਾਮਿਲ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸਿੰਹਲੀ ਕੱਟੜਪੰਥੀਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦੀ ਮਿਲੀਭੁਗਤ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿਚ ਨਸਲੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਡੂੰਘੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਪਾਕਿ ਸਟ੍ਰੇਟ ’ਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮਾਂ ਨੂੰ ਵਧਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨਾਲ ਦੇਖਦਾ ਹੈ, ਤਾਮਿਲ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ’ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਰੋਲਬੈਕ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਕੱਟੜਤਾ ਵੱਲ ਵਾਪਸੀ ਭਾਰਤੀ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇਗੀ।

ਅਜਿਹਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦਰਮਿਆਨ ਤਣਾਅ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਦੱਖਣੀ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚ, ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅਸਥਿਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਾਲਦੀਵ, ਨੇਪਾਲ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਰਗੇ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੌਕੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਦੀ ਜਿੱਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵੱਲ ਇਸ ਦਾ ਸੰਭਾਵੀ ਝੁਕਾਅ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦੇਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭੂਟਾਨ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁਝ ਬਚੇ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਛੱਡ ਦੇਵੇਗਾ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜੇ ਵੀ ਚੀਨ ਉੱਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਪਕੜ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਲਈ, ਦਾਅ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ। ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਦੀ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਵਾਪਸੀ ਗੁਆਂਢ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਹੋਰ ਘਟਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਖੇਤਰ ਚੀਨ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤਕ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਲਈ, ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲਾ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਉਸ ਦੀ ‘ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ’ ’ਚ ਇਕ ਹੋਰ ਰਤਨ ਹੋਵੇਗਾ, ਜੋ ਖੇਤਰ ’ਚ ਉਸ ਦੀ ਪਕੜ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰੇਗਾ।

ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਇਸ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਪਣੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਮੁੜ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਜੇ. ਵੀ. ਪੀ. ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿਚ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੱਠਜੋੜ ਲਿਆਏਗਾ।

ਸੰਤੋਸ਼ ਮੈਥਿਊ