ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰਾਂ ’ਚ ਹੁੰਦੇ ਧਮਾਕੇ, ਅਨਮੋਲ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ

ਬਦਲਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ-ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਕ ਸਮਾਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਘਰੇਲੂ ਔਰਤਾਂ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਲੱਕੜੀ ਜਾਂ ਕੋਲੇ ਦੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਘਰੇਲੂ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਇਹ ਸਸਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਵੀ ਹੈ ਪਰ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰਾਂ ਦੇ ਧਮਾਕੇ ਦੀਆਂ ਦੁਖਦਾਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਤਾਜ਼ਾ ਮਿਸਾਲਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਰਜ ਹਨ :

* 9 ਨਵੰਬਰ, 2024 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਵਿਹਾਰ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਇਕ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਥੇ ਰੱਖੇ ਐੱਲ. ਪੀ. ਜੀ. ਸਿਲੰਡਰ ’ਚ ਧਮਾਕੇ ਨਾਲ ਮਕਾਨ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਢਹਿ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਕ ਔਰਤ ਦੀ ਮੌਕੇ ’ਤੇ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੁਲਸ ਗਈ।

* 24 ਦਸੰਬਰ, 2024 ਨੂੰ ਹੁਬਲੀ (ਕਰਨਾਟਕ) ਦੀ ‘ਅੱਛਾਵਨ ਕਾਲੋਨੀ’ ਵਿਚ ਇਕ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ’ਚ ਧਮਾਕੇ ਨਾਲ 6 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।

* 27 ਦਸੰਬਰ, 2024 ਨੂੰ ਰਾਜਨੰਦਗਾਓਂ (ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ) ਦੇ ‘ਭੰਵਰਮਰਾ’ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਸਿਲੰਡਰ ਫਟਣ ਨਾਲ 3 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਮਕਾਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨਿਆ ਗਿਆ।

* 1 ਜਨਵਰੀ, 2025 ਨੂੰ ਦੇਵਾਸ (ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਵਿਚ ਇਕ ਡੇਅਰੀ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਵਿਚ ਧਮਾਕੇ ਕਾਰਨ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ’ਤੇ ਰੱਖੇ ਡੇਅਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਬੇਕਾਬੂ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਥੇ ਸੌਂ ਰਹੇ ਪਤੀ-ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 2 ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।

* 19 ਜਨਵਰੀ, 2025 ਨੂੰ ਮਊ (ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ‘ਖੈਰਾ ਪੁਰਵਾ’ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਕ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉੱਥੇ ਰੱਖਿਆ ਇਕ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਫਟ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਨਾਨਕੀਂ ਆਏ 1 ਬੱਚੇ ਅਤੇ 5 ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 2 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ।

* 21 ਜਨਵਰੀ, 2025 ਨੂੰ ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਦੇ ਇਕ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਸਵੇਰ ਦਾ ਨਾਸ਼ਤਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਬਾਲਿਆ, ਤਾਂ ਉਸ ’ਚ ਧਮਾਕਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ 5 ਹੋਰ ਨੌਜਵਾਨ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ’ਚ ਝੁਲਸ ਗਏ।

* 22 ਜਨਵਰੀ, 2025 ਨੂੰ ਪੁੰਛ (ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ) ਦੇ ‘ਜੰਦ੍ਰੋਲਾ’ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਕ ਔਰਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ 6 ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਰੱਖੇ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਦੇ ਫਟਣ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।

* 22 ਜਨਵਰੀ, 2025 ਨੂੰ ਹੀ ਅਲਵਰ (ਰਾਜਸਥਾਨ) ਦੀ ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ ਪੰਚਾਇਤ ਸੰਮਤੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ‘ਖੇੜਲਾ’ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਦੁੱਧ ਗਰਮ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਲੰਡਰ ਵਿਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ‘ਰਸੋਈਆ-ਕਮ-ਸਹਾਇਕ’ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੜ ਗਏ।

ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਫਟਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਗੈਸ ਲੀਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਲੱਗੀ ਅੱਗ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜੇਕਰ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਡਿੱਗਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਚ ਗੈਸ ਦਾ ਦਬਾਅ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਲੰਡਰ ਵਿਚ ਧਮਾਕਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਵੀ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ :

* ਜੇਕਰ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਅਤੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਵਾਲਾ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ ਢਿੱਲਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਗੈਸ ਲੀਕ ਹੋਣ ਨਾਲ ਧਮਾਕਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

* ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਨੂੰ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਅੱਗ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

* ਜੇਕਰ ਗੈਸ ਪਾਈਪ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਗੈਸ ਲੀਕ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਲੰਡਰ ਫਟ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੈਸ ਲੀਕੇਜ, ਕੱਟੀ ਹੋਈ ਪਾਈਪ ਜਾਂ ਸਿਲੰਡਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹਲਕੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਪਾਈਪ ਜਾਂ ਸਿਲੰਡਰ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬਦਲ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਘਟਨਾ ਨਾ ਵਾਪਰੇ।

* ਲੋਕ ਗੈਸ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਹ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦਾ ਬਟਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ’ਤੇ ਲੱਗੇ ਰੈਗੂਲੇਟਰ ਨੂੰ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਗੈਸ ਲੀਕ ਹੋਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਹਾਦਸਾ ਵਾਪਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਗੈਸ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

* ਗੈਸ ਸਿਲੰਡਰ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੇਡਦੇ ਸਮੇਂ ਰੈਗੂਲੇਟਰ ਖੋਲ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗੈਸ ਪੂਰੇ ਘਰ ਵਿਚ ਫੈਲ ਕੇ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।

-ਵਿਜੇ ਕੁਮਾਰ