ਲੇਖ: ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦਾ ਭੇੜ ! ਉੱਸਲ ਵੱਟੇ ਲੈਂਦਾ ਚੀਨ, ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਿਰਦਰਦੀ

ਸੰਜੀਵ ਪਾਂਡੇ

ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਤੱਕ ਕਈ ਮੋਰਚਿਆਂ ਤੇ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ।  ਚੀਨ ਕੋਰੋਨਾ ਕਾਰਨ ਆਈ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੈਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਬਲ ‘ਤੇ  ਧਮਕੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਦਾ ਤਾਜ਼ਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਤਾਈਵਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਲੋਂ ਤਾਈਵਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਚੀਨ ਨੇ ਤਾਈਵਾਨ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੀਨ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਵੀਅਤਨਾਮ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੱਟ ਵਿਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਚੀਨ ਨੇ ਤਾਈਵਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਅੰਦਰ ਘੁਸਪੈਠ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਧਰ  ਚੀਨ ਨੇ ਲੱਦਾਖ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵੀ ਘੁਸਪੈਠ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਆਪਣੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰ ਵਿਸ਼ਵ  ਸ਼ਾਂਤੀ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।  ਚੀਨ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਗੁਆਂਢੀ ਉਸਦੀ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦੀ ਨੀਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇ ਦੋਸਤ  ਦੇਸ਼ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।  ਦਿਲਚਸਪ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਹਮਲਾਵਰ ਫੌਜੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਜੁੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ  ਇਸਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ ਪਰ ਜੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਚਿਤਾਵਨੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਚੀਨ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦ ਕਈ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗਾ।

ਚੀਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ

ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਉਪ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਕੀਥ ਕ੍ਰੈਚ ਦੇ ਤਾਈਵਾਨ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਕੀਥ ਕ੍ਰੈਚ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੁਮਾਇੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਤਾਈਵਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਅਗਸਤ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਤਾਈਵਾਨ ਗਏ ਸਨ। ਕੀਥ ਕ੍ਰੈਚ ਦੇ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਚੀਨੀ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਤਾਈਵਾਨ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਚੀਨੀ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਤਾਈਵਾਨ ਰਾਜ ਵਿਚ ਉਡਾਣ ਭਰੀ। ਚੀਨ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੀਡੀਆ ਗਲੋਬਲ ਟਾਈਮਜ਼ ਨੇ ਤਾਈਵਾਨ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਤਾਈਵਾਨ ਵੀ ਸੈਨਿਕ ਤਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੇ ਗੁੱਸੇ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਤਾਈਵਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਵੱਧ ਰਹੀ ਫੌਜੀ ਭਾਈਵਾਲੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ 1979 ਤੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਤਾਈਵਾਨ ਦਾ ਦੋ-ਪੱਖੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਐਲੈਕਸ ਅਜ਼ਰ ਅਗਸਤ ਵਿਚ ਤਾਈਵਾਨ ਗਏ ਸਨ। ਚਾਰ ਦਹਾਕੇ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਅਮਰੀਕੀ ਮੰਤਰੀ ਤਾਇਵਾਨ ਦੇ ਦੌਰੇ ’ਤੇ ਗਿਆ ਸੀ। ਚੀਨ ਅਜ਼ਰ ਦੀ ਫੇਰੀ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਚੀਨ ਨੇ ਭੜਕਾਊ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜ਼ਰ ਦੀ ਤਾਈਵਾਨ ਯਾਤਰਾ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਤਾਈਵਾਨ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕੀ ਸੈਨਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਧਣਗੀਆਂ।

ਅਮਰੀਕੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਚੀਨ ਦੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਤਾਕਤ

ਚੀਨ ਦੀ ਨੀਅਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ। ਉਹ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹਥਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਚੀਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਜੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਚੀਨ ਦੀ ਨੀਅਤ ਨੂੰ ਨਾ ਸਮਝਿਆ ਤਾਂ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ ਪਛਤਾਉਣਗੇ। ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕੀ ਹੈ? ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਪੂੰਜੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਿਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਵਿਸਤਾਰਵਾਦ ਦੇ ਪੀੜਤ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਹੋਣਗੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੀਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਇਕ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪੀਪਲਜ਼ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਰੱਖਿਆ ਮਹਿਕਮੇ ਦੀ ਇਸ ਸਾਲ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਚੀਨ ਕੋਲ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਕੋਲ ਇਸ ਸਮੇਂ 350 ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਪਣਡੁੱਬੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਜਲ ਸੈਨਾ ਕੋਲ 293 ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਚੀਨ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹਨ। ਚੀਨ ਦਾ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਅਤੇ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਢਾਂਚਾ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਕੋਲ ਇਸ ਸਮੇਂ 1250 ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਅਤੇ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਚੀਨ ਕੋਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ Integrated Air Defence System (ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ) ਹੈ। ਪੀਐਲਏ ਦੀ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਰੂਸ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਐਸ -400 ਅਤੇ ਐਸ -300 ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੁਆਰਾ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੈਨਿਕ ਅਧਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਚੀਨ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਮਿਆਂਮਾਰ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ, ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ, ਕੀਨੀਆ, ਸੇਸ਼ੇਲਜ਼, ਤਨਜ਼ਾਨੀਆ,ਅੰਗੋਲਾ ਅਤੇ ਤਾਜਿਕਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕ ਠਿਕਾਣਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਬੂਤੀ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਇਕ ਮਿਲਟਰੀ ਕੈਂਪ ਹੈ।

ਭਾਰਤ-ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਤੋਂ ਬੌਖਲਾਇਆ ਚੀਨ

21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ  ਚੀਨ ਨੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। 2003 ਵਿਚ ਚੀਨ ਨੇ ਮਲੱਕਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਮਝੌਤੇ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਦੁਚਿੱਤੀ ਖਤਮ ਕੀਤੀ। ਚੀਨ ਨੇ ਮਲੱਕਾ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ, ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਅਦਨ ਦੀ ਖਾੜੀ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਚੀਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਬੈਠਕ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚਾਲੇ ਸੰਭਾਵਤ ਗਠਜੋੜ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਹੋਏ। ਚੀਨ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ-ਭਾਰਤ ਗੱਠਜੋੜ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਸੀ। ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੁਣੌਤੀ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਇਕ ਵੱਡੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਚੀਨ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਏਸ਼ੀਆ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਨੂੰ ਸਦਾ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਖਤਰਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਨੂੰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਮਲਾਕਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਾਹ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ-ਅਮਰੀਕਾ ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਤਰਕ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਮਲਾਕਾ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਵਧਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 2008 ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਅਦਨ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਹੋ ਗਈ। ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ। 2013 ਵਿੱਚ ਸ਼ੀ ਜਿੰਨਪਿੰਗ ਨੇ ਸੱਤਾ ਸੰਭਾਲਦਿਆਂ ਹੀ ਚੀਨ ਨੇ ਮੈਰੀਟਾਈਮ ਸਿਲਕ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਅੰਤਮ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਚੀਨ ਨੇ ਆਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਸਤੇ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਆਰਥਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰੇਸ਼ਮ ਰਸਤੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਚੀਨ ਦੀ ਜਲ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕਰਨਾ ਹੈ।