ਕਾਮਰੇਡ ਹਰਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੁਰਜੀਤ ਦੀ ਬਰਸੀ ''ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼, ਨਹੀਓਂ ਲੱਭਣਾ ਲਾਲ ਗੁਆਚਾ...

ਸਿਰੜ, ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਈਮਾਨਦਾਰੀ ਨੂੰ ਪਰਣਾਏ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਕਾਮਰੇਡ ਹਰਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੁਰਜੀਤ ਦਾ 9 ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਦਾ ਸ਼ਾਨਾਮਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅੰਗਿਆਰ ਵਾਂਗ ਭਖਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਬੇਮਿਸਾਲ ਗਾਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਨਾਲ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਘੱਲੂਘਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੁੱਕਲ ਵਿਚ ਲੈਣ ਦੇ ਦਿਲਚਸਪ ਕਾਂਡ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਖੱਬੇ-ਪੱਖੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਇਸ ਘਾਗ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਦੇ ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਰਾਹੀਂ ਸਿਰਫ ਨਵੇਂ ਦਿੱਸਹੱਦੇ ਹੀ ਸਥਾਪਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਬਲਕਿ ਗਠਜੋੜ ਦੀ ਸਿਆਸਤ ਨੂੰ ਵੀ ਨਵੇਂ ਅਰਥ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ। ਪਿੰਡ ਬੁੰਡਾਲੇ ਦੀ ਮੋੜ੍ਹੀ ਗੱਡਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਚਿੱਤ-ਚੇਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਸ. ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬਾਸੀ ਦਾ ਪੁੱਤ ਤਿੱਖੇ ਅਨੁਭਵ, ਡੂੰਘੇ ਅਹਿਸਾਸ ਅਤੇ ਅਪਣੱਤ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਵਿਦਰੋਹੀ ਮੁਹਾਵਰੇ ਸਿਰਜੇਗਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸੁਣਾਈ ਦੇਵੇਗੀ।
ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਚਾਣੱਕਿਆ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਉਲਝਣਾਂ ਚੁਟਕੀਆਂ ਵਿਚ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੀ ਨੈਲਸਨ ਮੰਡੇਲਾ, ਯਾਸਰ ਅਰਾਫਾਤ, ਫੀਦਲ ਕਾਸਤਰੋ ਅਤੇ ਮਿਖਾਈਲ ਗੋਰਬਾਚੇਵ ਜਿਹੇ ਅਨੇਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਲੋਕ-ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਜੀਵਨ-ਪੱਤਣਾਂ ਤੇ ਸੁਚੱਜੇ ਤਾਰੂ ਬਣਨ ਲਈ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਅੱਗੇ ਨਿਮਰ ਸਰੋਤੇ ਬਣ ਕੇ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਜੇਲਾਂ ਵਿਚ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ। ਲਗਾਤਾਰ 12 ਸਾਲ ਲਾਹੌਰ ਜੇਲ ਵਿਚ ਸਖਤ ਕੈਦ ਕੱਟਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸਿਰੜੀ ਸਰਦਾਰ ਨੂੰ ਦੋ-ਦੋ ਸਾਲ, ਛੇ-ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਕੱਟੀਆਂ ਜੇਲਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਿਰਫ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਜਿਹੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਦੀ ਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਅਤੇ ਸਾਥ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਨ 1931 ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨ ਭਾਰਤ ਸਭਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ 1932 ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਦੇ ਜ਼ਿਲਾ ਕੁਲੈਕਟਰ ਦਫਤਰ ਉਤੋਂ ਫਿਰੰਗੀਆਂ ਦਾ ਝੰਡਾ ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ ਉਤਾਰ ਕੇ ਤਿਰੰਗਾ ਲਹਿਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਦੋਸ਼ 'ਚ ਦੋ ਸਾਲ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਕੱਟ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਫਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।
ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ 1992 ਤੋਂ 2005 ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸੀ) ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਕਿੰਗ ਮੇਕਰ ਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਖੋਜ ਸਿਰਫ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਲਈ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਕਿਸੇ ਔਖੀ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਦੋ-ਚਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਦੀ ਯੋਗ ਸਲਾਹ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਇਕ ਵਾਰੀ ਜਦੋਂ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਕਿਸੇ ਡੂੰਘੇ ਸੰਕਟ ਵਿਚ ਫਸ ਗਈ ਤਾਂ ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੁਖੀ ਮੁਲਾਇਮ ਸਿੰਘ ਯਾਦਵ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਾਥੀ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਆਏ ਅਤੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਕਾਮਰੇਡ ਦੇ ਪੈਰ ਫੜ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਸੰਕਟ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੋ ਤਾਂ ਕਾਮਰੇਡ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਅੱਧੇ ਘੰਟੇ ਵਿਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਹੱਲ ਲੱਭ ਲਿਆ। ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਫਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਬਲਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤਸੀਹੇ ਅਤੇ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਤੂਫਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅੱਥਰੀ ਚਾਲ ਤੁਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਬੰਧ (ਸਿਸਟਮ) ਪ੍ਰਤੀ ਰੋਹ ਅਤੇ ਰੋਸ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ਾਲ ਨੂੰ ਜਗਦੀ ਰੱਖਿਆ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਪੰਜ ਕੁ ਸਾਲ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਦਾ ਸਾਥ ਅਤੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੁਰਸੀਆਂ ਦੀ ਦੌੜ ਦਾ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਨਾ ਬਣਨ ਵਾਲੇ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਯੋਧੇ ਕੋਲ ਸਿਆਸਤ ਵਿਚ ਬਿਨਾਂ ਚਾਬੀ ਦੇ ਜਿੰਦਾ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਦੇਵੇਗੌੜਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਤੀਜੇ ਫਰੰਟ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਆਪਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਮਾਇਤ ਬਾਰੇ ਚਿੱਠੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਤੋਂ ਟਾਲ-ਮਟੋਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਚਿੰਤਾ ਵਿਚ ਡੁੱਬੇ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਆਗੂ ਕਾਮਰੇਡ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ 'ਤੇ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਇਆ ਤਾਂ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਨੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਿਹੜੀ ਦੁਖਦੀ ਰਗ ਫੜੀ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ 2 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਮਾਇਤ ਦੇਣ ਦੀ ਚਿੱਠੀ ਲੈ ਕੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।
ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਦੇ ਹਮਾਇਤੀ ਤੇ ਲਾਲ ਝੰਡੇ ਦੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਧਰੂ ਤਾਰੇ ਵਾਂਗ ਚਮਕਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਅੱਜ ਪਿੰਡ ਬੁੰਡਾਲਾ (ਜਲੰਧਰ) ਵਿਖੇ ਕਾਮਰੇਡ ਹਰਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੁਰਜੀਤ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਰਕਸੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਵਰਕਰ ਤੇ ਅਹੁਦੇਦਾਰ, ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਅਤੇ ਸੱਜਣ ਸਨੇਹੀ ਪਹੁੰਚ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਜੀਤ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਮਈ ਸਫਰ ਦੀ ਬਾ-ਦਲੀਲ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਸਲਾਹੁਤਾ ਦੀ ਚਾਸ਼ਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀਨੁਮਾ ਜਰਜਰੀ ਸਮੀਖਿਆ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ ਰਹਿ ਕੇ ਇਕ ਨਵੇਂ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਵੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ।
—ਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਟੁਰਨਾ