ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਬਦਹਾਲੀ ਦੇ ਦੌਰ ''ਚ ਸਵਾਮੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ!
06/26/2020 2:23:14 PM
ਸੰਜੀਵ ਪਾਂਡੇ
ਅੱਜ ਸਵਾਮੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਸਹਸਾ ਯਾਦ ਆ ਰਹੇ ਹਨ।ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿਚ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੀ ਯਾਦ ਆਉਣੀ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵਾਹੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਵੰਡ ਕਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਖੇਤੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਦੀ ਵੀ ਹੈ। ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੀ ਲੜਾਈ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ। ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਸਨ।ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ। ਬਾਜ਼ਾਰਵਾਦ ਅਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟਾਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭਕਾਰੀ ਮੰਡੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ,ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਕਿਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਆਪਣੀ ਦੁਕਾਨ ਚਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਰੁੱਝੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।ਜੇ ਕਿਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਇਮਾਨਦਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਉਹ ਅੱਜ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੀਆਂ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਚਾਰ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੀ।ਆਰਥਿਕ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਨੇ ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਆਰਥਿਕ ਉਦਾਰੀਕਰਨ ਦਾ ਲਾਭ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਹੁਣ ਸਥਿਤੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ।ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਦੁੱਗਣੀ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਆਮਦਨ ਵਧਣੀ ਤਾਂ ਕੀ ਹੈ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਖਰਚਿਆਂ ਦੀ ਅੱਧੀ ਕੀਮਤ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।
ਸਵਾਮੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪੁਨਰ-ਜਾਗਰਤੀ ਲਈ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ।ਜਿਸ ਹਿੰਦੀ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ੋਰਾਂ-ਸ਼ੋਰਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਅੱਜ ਜਾਤੀਵਾਦ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ, ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ।ਪਰ ਹਿੰਦੀ ਪੱਟੀ ਵਿਚ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪੁਨਰ ਜਾਗਰਤੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਹੋਈ। ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੇ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ `ਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਜਗ੍ਹਾ ਮਿਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ।ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰਾਮਧਾਰੀ ਸਿੰਘ ਦਿਨਕਰ, ਰਾਮਬ੍ਰਿਸ਼ਾ ਬੇਨੀਪੁਰੀ,ਰਾਹੁਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਯਾਨ ਅਤੇ ਕਾਸ਼ੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਜੈਸਵਾਲ ਵਿੱਚ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।ਸੱਚਾਈ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ।ਪਰ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੇ ਕੌਮੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ।ਦਰਅਸਲ, ਜਿਮੀਦਾਰਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ 90 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਆਬਾਦੀ ਕਿਸਾਨ ਸੀ।ਪਰ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਿਰਫ ਕਿਸਾਨਾਂ ‘ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ।ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ।ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਕਾਮੇ ਵੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ।
ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦਾ ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ 1936 ਤੱਕ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਕਈ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਇਕ ਧੜਾ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਸੀ।ਕਿਉਂਕਿ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਸੁਭਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਬੋਸ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਨ।ਸੁਭਾਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਧੜੇ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਨਾਪਸੰਦ ਵੀ ਕੀਤਾ।ਪਰ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੰਨਾ ਫੈਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਰ ਸੂਬੇ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ।ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਕੇਰਲਾ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੱਕ ਖੱਬੇ ਪੱਖੀ ਦਲ ਕਾਫ਼ੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਨ।ਇਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਰਣਨੀਤੀ ਸੀ।ਉਸਨੇ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਰਾਹੀਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕੀਤਾ।ਇਹ ਸੱਚਾਈ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਬਿਹਾਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਨੇ ਖ਼ੁਦ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ, ਬਿਹਾਰ ਰਾਜ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਅੰਦੋਲਨ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸਨ,ਉਹ ਰਾਜ ਅਜੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਛੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਕਾਫ਼ੀ ਤਰਸਯੋਗ ਹੈ।ਉਥੇ ਜਾਤੀ ਲਹਿਰਾਂ ਨੇ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈ ਲਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅੱਜ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਬਿਹਾਰ ਵਰਗੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਆਗੂ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਤੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਮੁੱਦੇ `ਤੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਨੇ ਵੇਦਾਂਤ ਨੂੰ ਆਮ ਆਦਮੀ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।ਉਸਨੇ ਵੇਦਾਂਤ ਨੂੰ ਗੀਤਾ ਦਿਲ ਲਿਖ ਕੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ।ਇਨਕਲਾਬ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚਾ ਲਿਖ ਕੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ।ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਜਮਾਤੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤੀ ਖੱਬੇਪੱਖੀਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਬਿਹਾਰ ਵਰਗੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਦਲਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ ਜੋ ਸਵਾਮੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ।ਬੇਗੂਸਰਾਏ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਮਾਸਕੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਖੇਤਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵਾਮੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।ਦਰਅਸਲ, ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਨੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀਆਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਧਰਮ ਦੇ ਨਜ਼ਈਏ ਨਾਲ ਲੜਨ।ਪਰ ਧਰਮ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ।ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਇਕ ਜੁਝੋਤੀਆ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਗਾਜੀਪੁਰ ਖੇਤਰ ਆਇਆ ਸੀ।ਜੁਝੋਤੀਆ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਜਾਤੀ ਵਿਚ ਪੁਜਾਰੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਵੀ ਸਨ। ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਦੇ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਕਾਰਨ ਇਸ ਜਾਤੀ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਉਸਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸਨ।
ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਅਣਗੌਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਖੇਤੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਦ ਤੋਂ ਬਦਤਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।ਜ਼ਿਮੀਦਾਰੀ ਵਿਵਸਥਾ ਬੇਸ਼ੱਕ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿਸਾਨੀ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਜ਼ਿਮੀਦਾਰੀ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੇ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਹੁਣ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ।ਵੱਧ ਰਹੀ ਅਬਾਦੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਭੋਜਨ ਹੋਰ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।ਇਹ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸਾਧਨ ਹੈ।ਇਸ ਸਥਿਤੀ `ਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੀ ਖੇਤਾਂ`ਚ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਖੇਡ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੁਝ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਸਤੂਆਂ ਸਬੰਧੀ ਐਕਟ ਅਤੇ ਏ.ਪੀ.ਐਮ.ਸੀ ਐਕਟ ਵਿਚ ਸੋਧ ਕਰਕੇ ਇਕ ਆਰਡੀਨੈਂਸ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਹੁਣ ਆਪਣੀ ਫ਼ਸਲ ਕਿਤੇ ਵੀ ਵੇਚਣ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰ ਹਨ।ਪਰ ਕਿਸਾਨ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਾਂ ਇਸ ਸੋਧ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।ਇਸ ਐਕਟ `ਚ ਸੋਧ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸੋਧ ਨਾਲ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਘਰਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ।ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸੁਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗਾ।ਪਰ ਅੱਜ ਸਮੱਸਿਆ ਇਕ ਹੋਰ ਹੈ;ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਹੁਣ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਰਹੀਆਂ।ਕਿਸਾਨੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਅਮੀਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੈ।ਹਾਸ਼ੀਆ ਗ੍ਰਸਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਮਾੜੀ ਹੈ।ਪਰ ਕੋਈ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਦਾ।ਕਿਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵਿਚਾਲੇ ਵੱਡਾ ਪਾੜਾ ਹੈ।ਕਿਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਆਗੂ ਅਰਬਪਤੀ ਹੈ।ਸਟੇਜਾਂ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਅੰਦਰ ਖਾਤੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਿਲੀ ਭੁਗਤ ਹੈ।ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਆਗੂ ਕਾਫ਼ੀ ਅਮੀਰ ਹਨ; ਜਦੋਂਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਿਸਾਨੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨੇਤਾ ਸਵਾਮੀ ਸਹਿਜਾਨੰਦ ਤਾਂ ਇਕ ਸੰਨਿਆਸੀ ਸਨ।
