Fact Check: 12 ਸਾਲਾਂ ''ਚ 9 ਵਾਰ ਕੁੰਭ ''ਚ ਜਾਣ ਦੇ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਬਿਆਨ ''ਤੇ ਉੱਠ ਰਹੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦਾ ਸੱਚ

Fact Check by The Quint

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ - ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ (Amit Shah) ਦਾ ਇੱਕ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, "ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ 9 ਵਾਰ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਗਿਆ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਅਰਧ ਕੁੰਭ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ 27 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਮਹਾਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।"

ਦਾਅਵਾ: ਇਸ ਪੋਸਟ ਨੂੰ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਕੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਉਦੋਂ ਫਿਰ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ 9 ਵਾਰ ਕਿਵੇਂ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ?

(ਅਜਿਹੇ ਦਾਅਵੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਪੋਸਟਾਂ ਦੇ ਆਰਕਾਈਵ ਨੂੰ ਇੱਥੇ, ਇੱਥੇ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।)

ਕੀ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਸਹੀ ਹੈ? ਨਹੀਂ, ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ 23 ਜਨਵਰੀ 2024 ਨੂੰ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਗੱਲ ਕਹੀ ਸੀ।

• ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ 9 ਵਾਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ 'ਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਸ 'ਚ ਅਰਧ ਕੁੰਭ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
• ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੇ ਉਲਟ ਕਿ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
• ਅਰਧ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਹਰ ਛੇਵੇਂ ਸਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਦਾਅਵਾ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਸੱਚ ਦਾ ਪਤਾ ਕਿਵੇਂ ਲਗਾਇਆ? ਵਾਇਰਲ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਸੀਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੀਵਰਡਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਵਾਇਰਲ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਨਿਊਜ਼ 24 ਦੁਆਰਾ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

"मैं अपने जीवन में 9 बार कुंभ में गया हूं, अर्धकुंभ भी देखा है"

◆ केंद्रीय गृह मंत्री अमित शाह ने कहा@AmitShah | #AmitShah | #Mahakumbh | Amit Shah pic.twitter.com/RC7jzDEfIA

— News24 (@news24tvchannel) January 24, 2025

• ਇੰਟਰਨੈੱਟ 'ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੀ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਇਹ ਬਿਆਨ 23 ਜਨਵਰੀ 2025 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ 'ਚ ਆਯੋਜਿਤ ਹਿੰਦੂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਮੇਲੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬੈਠਕ ਦੌਰਾਨ ਦਿੱਤੇ ਸਨ।
• ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ Youtube ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ 'ਚ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਭਾਸ਼ਣ 'ਚ 11:53 'ਤੇ ਇਹ ਬਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, "ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ 9 ਵਾਰ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਗਿਆ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਅਰਧ ਕੁੰਭ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਮੈਂ 27 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ​​ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ ਵਾਇਰਲ ਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਲੱਭਿਆ ਕਿ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਹਰ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਰਕਾਰੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਮਿਲੀ ਜਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵਾਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਾਨੂੰ indianculture.gov.in ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਰਕਾਰੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਮਿਲੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ, “ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਰਸਮੀ ਇਸ਼ਨਾਨ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਮਾਗਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਸਨਾਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਰ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਆਯੋਜਨ ਦਾ ਸਥਾਨ ਇਲਾਹਾਬਾਦ, ਹਰਿਦੁਆਰ, ਉਜੈਨ ਅਤੇ ਨਾਸਿਕ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਚਾਰ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਰਧ (ਅੱਧਾ) ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਹਰ ਛੇਵੇਂ ਸਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਥਾਵਾਂ ਹਰਿਦੁਆਰ ਅਤੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਮਹਾਕੁੰਭ ਹਰ 144 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।''

ਸਿੱਟਾ: ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

(Disclaimer: ਇਹ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ The Quint ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ Shakti Collective ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ‘ਜਗ ਬਾਣੀ’ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।