ਨਹਿਰੂ-ਇੰਦਰਾ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮੋਦੀ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਕਿਉਂ ਰਹੀ ਅਸਫਲ

ਸੰਜੀਵ ਪਾਂਡੇ

ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦਾ ਅਸਫਲ ਦੌਰ ਹੈ। ਚੀਨ ਤਾਂ ਕੀ ਹੁਣ ਨੇਪਾਲ ਦੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਵਿਖਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਨੇਪਾਲ ਜਿਥੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨਕਸ਼ੇ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਚੀਨ ਅਜੇ ਵੀ ਲੱਦਾਖ ਖੇਤਰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਆਈ ਸੀ ਕਿ ਚੀਨੀ ਸੈਨਿਕ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਅਜੇ ਵੀ ਚੀਨੀ ਸੈਨਿਕ ਕੁਝ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੰਗੇ ਦਾਅਵੇ ਹਨ।ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਵਾਗਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਮੋਦੀ ਦੇ ਦੌਰ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰੀਬੀ ਦੋਸਤ ਬਣੇ ਹਨ।ਪਰ ਇਸ ਵਧ ਰਹੀ ਨੇੜਤਾ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਤੇਲ ਉਤਪਾਦਾਂ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖਰੀਦਦਾਰ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਤੇਲ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਆਯਾਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 100 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਤੇਲ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਕੋਈ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਹੱਥੋਂ ਜਾਣ ਦੇਵੇਗਾ ?ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਥਿਆਰ ਦਰਾਮਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।ਅਮਰੀਕਾ ਇਸ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਪਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਅਸਫਲਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੱਦ ਛੋਟਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਇਸ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਉਦਾਹਰਨ ਨੇਪਾਲ ਨਾਲ ਵਿਵਾਦ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਦਾ ਚੀਨ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਿਵਾਦ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਵੀ ਚੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਚੀਨ ਨੀਤੀ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਪੰਡਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਚੀਨ ਨੀਤੀ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਮੋਦੀ ਦੀ ਚੀਨ ਨੀਤੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਫਲ ਹੋ ਰਹੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਚੀਨ ਬਾਰੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਵੀ ਬਹੁਤੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਚੀਨ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਤੋ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਸੀ।ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਚੀਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਹਾੜੀ ਸੰਗਠਨ ਦੇ ਗਠਨ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਹਾੜੀ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ 90 ਹਜ਼ਾਰ ਨਵੇਂ ਸਿਪਾਹੀ ਭਰਤੀ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਸੀ।ਇਸ ‘ਤੇ 60 ਹਜ਼ਾਰ ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਖਰਚਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ। ਪਰ ਮੋਦੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਰਗਰਮੀ ਨਹੀਂ ਹੋਈ।

ਪੰਡਤ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਗੈਰ ਗਠਜੋੜ ਲਹਿਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਅਕਸ ਬਣਾਇਆ। ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਚੀਨ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ ਸੀ,ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਚੀਨ ਤੋਂ  ਡਰਿਆ ਨਹੀਂ।1962 ਦੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਸਿੱਕਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਹਮਲਾਵਰ ਸੀ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚੀਨ ਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।ਇੰਦਰਾ ਦੀ ਚੀਨ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਦੋ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਤੰਬਰ 1967 ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਸਿੱਕਮ ਦੀ ਨਾਥੂਲਾ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ।ਭਾਰਤ ਨੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਸੈਂਕੜੇ ਚੀਨੀ ਸੈਨਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਫਿਰ 1967 ਵਿਚ ਹੀ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸਿੱਕਮ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਰ ਹੋਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਕੋਈ ਹੰਗਾਮਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਚੀਨ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸਿੱਕਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲਿਆ। ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਨੇ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ। ਚੀਨ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਸਿੱਕਮ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅੱਗੇ ਆਤਮ ਸਮਰਪਣ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।

ਅੱਜ ਕੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ? ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜੀ ਲੱਦਾਖ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰ `ਚੋਂ  ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ  ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਹੇ । ਅਜਿਹੀਆਂ ਖਬਰਾਂ ਵੀ ਹਨ ਕਿ ਚੀਨ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚੋਂ ਪਿੱਛੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ  ਬੈਠਾ ਹੈ। ਚੀਨ ਲੱਦਾਖ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਘੁਸਪੈਠ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਲੱਦਾਖ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਧਾਰਾ 370 ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਵੀ ਚੀਨ ਦੇ ਦਬਾਅ 'ਚ ਰਹੀ ।ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਵਿਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਘਾਟਾਂ ਸਨ।ਵਾਜਪਾਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜਾਹਿਰ ਕੀਤੀ।ਬੱਸ ਲੈ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਚਲਾ ਗਏ।ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਕਾਰਗਿਲ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕੰਧਾਰ ਅਗਵਾ ਕਾਂਡ ਹੋਇਆ ।ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਰਾਜ ਸੀ।ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਛੱਡਣੇ ਪਏ। ਪਰ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗਲਤੀ ਚੀਨ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋਈ ਸੀ।ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਨੇ ਤਿੱਬਤ ਨੂੰ ਚੀਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਖੇਤਰ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਜੂਨ -2003 ਵਿਚ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਬਤੌਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਚੀਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਗਏ। ਇਸ ਫੇਰੀ ਵਿੱਚ ਵਾਜਪਾਈ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਤਿੱਬਤ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ, ਬਲਕਿ ਚੀਨ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਵੀ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਤਿੱਬਤੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਚੀਨ ਵਿਰੋਧੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।ਪਰ ਵਾਜਪਾਈ ਦੀ ਉਦਾਰਤਾ ਦੇ ਬਦਲੇ ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕੀ ਦਿੱਤਾ? ਅੱਜ ਵੀ ਚੀਨ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਚੱਲੇ ਆ ਰਹੇ ਭਾਰਤ-ਚੀਨ ਸਰਹੱਦੀ ਵਿਵਾਦ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਮੋਦੀ ਵਾਜਪਾਈ ਤੋਂ ਇਕ ਕਦਮ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਗਏ ਹਨ।ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸ਼ੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ।ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਿਨਪਿੰਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਤੋੜਦਿਆਂ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ।ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿਚ ਉਸਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੋਦੀ ਅਤੇ ਜਿਨਪਿੰਗ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੁਹਾਨ ਅਤੇ ਮਹਾਂਬਲੀਪੁਰਮ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋ ਸੰਮੇਲਨ ਹੋਏ।ਪਰ ਚੀਨ ਨੇ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਵਾਗਤ ਦਾ ਜਵਾਬ ਪਹਿਲਾਂ ਡੋਕਲਾਮ ਅਤੇ ਹੁਣ ਲੱਦਾਖ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਵਾਗਤ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਚੀਨੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਘੁਸਪੈਠ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਸੀਤਾਮੜ੍ਹੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਭਾਰਤ-ਨੇਪਾਲ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਨੇਪਾਲ ਆਰਮਡ ਪੁਲਿਸ ਦੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੋਈ ਅਣਸੁਖਾਵੀਂ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਬਿਹਾਰ ਨੇਪਾਲ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਤਣਾਅ ਹੈ।ਸੀਤਾਮੜ੍ਹੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮਧੂਬਨੀ, ਪੂਰਬੀ ਚੰਪਾਰਨ ਅਤੇ ਕਿਸ਼ਨਗੰਜ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤੇ ਨੇਪਾਲੀ ਆਰਮਡ ਪੁਲਸ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜੀਆਂ ਦਰਮਿਆਨ ਝੜਪਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ।16 ਮਈ ਨੂੰ ਕਿਸ਼ਨਗੰਜ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਸਰਹੱਦੀ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 17 ਮਈ ਨੂੰ ਨੇਪਾਲੀ ਆਰਮਡ ਪੁਲਸ ਦੁਆਰਾ ਰੈਕਸੌਲ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ 'ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ ਗਈ ਸੀ ,ਉਹ ਸਰਹੱਦ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਐਲ.ਪੀ. ਜੀ. ਸਿਲੰਡਰ ਲੈਣ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਾਫ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਨੇਪਾਲ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਤਣਾਅ ਫੈਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਹ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤਕ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ।ਇਹ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸਪਸ਼ਟ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਨੇਪਾਲ ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਆਪਣੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਅੰਜ਼ਾਮ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਅਸਫਲਤਾ ਹੈ।

ਵੈਸੇ, ਨੇਪਾਲ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦਾ ਤਣਾਅ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਸੱਚਾਈ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵਧਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੇਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਭਾਰਤ ਨੀਤੀ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।ਨੇਪਾਲ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਚੀਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ।ਹਾਲਾਂਕਿ, ਨੇਪਾਲ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ ਚੀਨ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਾਂਝ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਫਿਰ ਨੇਪਾਲ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਖੁਦ ਚੀਨ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦੀ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਸਵਾਗਤ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਨੇਪਾਲ, ਚੀਨ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਕਿਉਂ ਬਣਾਈ ਰੱਖੇ ?ਲਗਭਗ ਇਹੀ ਦਲੀਲ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੀ ਵੀ ਹੈ।ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਵਿਚਾਲੇ ਇਕ ਗੰਭੀਰ ਸਰਹੱਦੀ ਵਿਵਾਦ ਹੈ।ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਚੀਨ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਚੀਨ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਪਾਰ ਨਿਰੰਤਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਫਿਰ ਭਾਰਤ ਕਿਸ ਹੈਸੀਅਤ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਨੂੰ ਚੀਨ ਦੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਅਸਲ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦੀਆਂ ਗੰਭੀਰ ਗਲਤੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗੁਆਂਢੀ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।ਨੇਪਾਲ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਚੀਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹਨ।ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਸਮਾਂ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ਭੂਟਾਨ ਵੀ ਚੀਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣ ਲੱਗ ਜਾਵੇ।