ਗਵਾਟੇਮਾਲਾ ਦੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮੌਤ, 1700 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਦਾ ਸੀ ਦੋਸ਼ੀ

ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ — 1982 ਅਤੇ 1983 ਵਿਚਾਲੇ ਗਵਾਟੇਮਾਲਾ 'ਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਮੁਕਦਮਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਾਬਕਾ ਫੌਜੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਐਫਰੇਨ ਰਿਓਸ ਮੋਂਟ (91) ਦਾ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਲੁਈਸ ਰੋਜਲੇਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਰਿਓਸ ਮੋਂਟ ਦੀ ਉਸ ਦੇ ਘਰ 'ਚ ਹੀ ਮੌਤ ਹੋਈ। ਉਸ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 1771 ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਇਕੀਲਸ-ਮਾਯਾ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਸੀ।
2013 ਦੇ ਇਕ ਮੁਕੱਦਮੇ 'ਚ ਉਸ ਨੂੰ 80 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲੈਟਿਨ ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਬਕਾ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਲਈ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹੀ ਗਵਾਟੇਮਾਲਾ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕੋਰਟ ਨੇ ਕੁਝ ਗਲਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਕ ਹੋਰ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਫਿਰ ਅਦਾਲਤ ਨੇ 2016 'ਚ ਇਕ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਰਿਓਸ ਮੋਂਟ ਦੇ ਵਕੀਲਾਂ ਨੇ ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਤਰਕ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਬਹੁਤ ਖਰਾਬ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪਾਗਲਪਨ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਹੈ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਮੁਤਾਬਕ ਗਵਾਟੇਮਾਲਾ ਦੇ ਲੰਬੇ ਗ੍ਰਹਿ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ 2 ਲੱਖ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਰਿਓਸ ਮੋਂਟ 'ਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਖਿਲਾਫ ਨਵੀਂ ਨੀਤੀ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲੱਗਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਗਰੀਬਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਰਕਾਰੀ ਬਲਾਂ ਖਿਲਾਫ ਜੰਗ ਛੇੜਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੋਂਟ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕਦੇ ਜਾਤੀ ਧਰਮ ਖਿਲਾਫ ਕਦੇ ਕੋਈ ਆਦੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਰਿਓਸ ਦਾ ਜਨਮ ਮੈਕਸੀਕੋ ਕੋਲ ਗਵਾਟੇਮਾਲਾ ਦੇ ਹ੍ਹੇਹੁਤੇਨੇਂਗੋ ਸੂਬੇ 'ਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਫੌਜ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਨ ਸਕੂਲ ਅਮਰੀਕਾ 'ਚ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲੈਟਿਨ ਅਮਰੀਕੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖਿਲਾਫ ਸਖਤ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ।
ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਕ ਰੂਪ ਤੋਂ 1974 'ਚ ਅੱਗੇ ਆਏ, ਉਹ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਜਨਰਲ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਉਸ ਨੂੰ ਗਠਜੋੜ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਹੁਦੇ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਜਿੱਤ ਮਿਲੀ, ਪਰ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਧੋਖਾਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਚੱਲਦੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ।