ਪਿਆਰ 'ਚ ਨਾਕਾਮ ਰਹੇ ਗੁਰੂ ਦੱਤ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਬੇਚੈਨੀ ਨੇ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ

ਮੁੰਬਈ- ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਦਾਕਾਰ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿਚ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਕਲਾਕਾਰ ਸਨ ਜੋ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਸਿਨੇਮਾ ਦਾ ਪਰਦਾ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਸਭ ਕੁਝ ਵਾਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੰਦਰ ਇਕ ਅਜੀਬ ਬੇਚੈਨੀ ਸੀ। ਸਕ੍ਰੀਨ 'ਤੇ ਕੁਝ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਬੇਚੈਨੀ। ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਚ ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਕਲਾਸਿਕ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ‘ਸਾਹਿਬ ਬੀਵੀ ਔਰ ਗੁਲਾਮ’, ‘ਪਿਆਸਾ’ ਅਤੇ ‘ਕਾਗਜ਼ ਕੇ ਫੂਲ’ ਨੂੰ ਪਾਠ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।

ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਰਹਿ ਗਿਆ ਅਧੂਰਾ ...
ਸਿਨੇਮਾ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਬਹੁਤ ਅੱਗੇ ਦੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੀ। "ਕਾਗਜ਼ ਕੇ ਫੂਲ" ਵਿਚ ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੈਮਰੇ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸ਼ਾਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਉਸਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਇਕ ਪੰਥ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਹਰ ਪਲ ਕੁਝ ਨਵਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬੇਚੈਨ ਸੀ, ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਕਾਰਨ ਹੀ ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਾਲ ਇਨਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਅਧੂਰਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਅਧੂਰਾ ਰਿਹਾ। ਪਿਆਰ, ਵਿਆਹ, ਬੱਚੇ, ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਕੀ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਅਚਾਨਕ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਲਿਆ।

9 ਜੁਲਾਈ 1925 ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਮੰਗਲੌਰ ਵਿਚ ਜਨਮੇ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਵਾਸੰਤ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਿਵਸ਼ੰਕਰ ਪਾਦੂਕੋਣ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿਦਿਆ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿਚ ਹੋਈ। ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਇਕ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਇਕ ਟੈਲੀਫੋਨ ਆਪਰੇਟਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਨੌਕਰੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਪੁਣੇ ਚਲੇ ਗਏ। 1945 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਨੂੰ 'ਪ੍ਰਭਾਤ' ਫ਼ਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਫ਼ਿਲਮ 'ਲਖਰਾਨੀ' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1946 ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫ਼ਿਲਮ 'ਹਮ ਏਕ ਹੈਂ' ਵਿਚ ਸਹਾਇਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਤੇ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਪ੍ਰਭਾਤ ਫ਼ਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਦਾ ਕਰਾਰ 1947 ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਦੇਵਾਨੰਦ ਦੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਏ ਦੋਸਤੀ ਦੀ ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਵੀ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਦੇਵਾਨੰਦ ਅਤੇ ਗੁਰੂਦੱਤ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕੋ ਲਾਂਡਰੀ ਦੇ ਧੋਤੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਕਮੀਜ਼ ਬਦਲ ਗਏ। ਉਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਦੋਸਤੀ ਵਿਚ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿਚ ਕੰਮ ਮਿਲੇਗਾ ਉਹ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕ ਮੌਕਾ ਦੇਣਗੇ।

ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂਦੱਤ ਅਤੇ ਦੇਵਾਨੰਦ ਵਿਚਾਲੇ ਕੁਝ ਖਦਸ਼ਾ ਸੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਗੁਰੂਦੱਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਕ ਫ਼ਿਲਮ ਕੰਪਨੀ ਬਣਾਈ। ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ 'ਆਰ ਪਾਰ' (1954) ਇਸੇ ਬੈਨਰ ਹੇਠ ਬਣੀ ਸੀ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਗਾਣੇ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਨੇ “ਸ੍ਰੀਮਾਨ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਮਤੀ 55” ਬਣਾਈ। ਓਪੀ ਨਈਅਰ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਸਜੀ ਇਸ ਫਿਲਮ ਦੇ ਗਾਣੇ ਬਹੁਤ ਚੱਲੇ।

ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਦੀ ਇਕ ਹੋਰ ਫ਼ਿਲਮ 1959 ਵਿਚ ਆਈ ਸੀ 'ਕਾਗਜ਼ ਕੇ ਫੂਲ'। ਇਹ ਇਕ ਕਲਟ ਫ਼ਿਲਮ ਬਣ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਹ ਫ਼ਿਲਮ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਲਾਪ ਹੋਈ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਗੁਰੂਦੱਤ ਟੁੱਟ ਗਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਗੀਤਾ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂਦੱਤ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।1960 ਵਿਚ ਗੁਰੂਦੱਤ ਅਤੇ ਵਹਿਦਾ ਰਹਿਮਾਨ ਦੀ ਫ਼ਿਲਮ "ਚੌਧਵੀਂ ਕਾ ਚੰਦ" ਆਈ। ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਇਕ ਹਿੱਟ ਫ਼ਿਲਮ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਹੀਦਾ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਪੈ ਗਏ ਸਨ।