ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਖੇਤਰ ''ਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਦੌੜ ''ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਇਕ ਵੱਡੀ ਪੁਲਾਂਘ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ- ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਅਤੇ ਜਨਰੇਟਿਵ ਏਆਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ, ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਅਤੇ ਗੂਗਲ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਲਈ ਵੱਡੀਆਂ ਘੋਸ਼ਣਾਵਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।

ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਪਾਵਰ ਲਈ ਕੁਆਂਟਮ ਬਿੱਟ ਜਾਂ ਕਿਊਬਿਟ - ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨ ਜਾਂ ਫੋਟੋਨ ਵਰਗੇ ਉਪ-ਪਰਮਾਣੂ ਕਣ - ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕਲਾਸੀਕਲ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹਨ ਜੋ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਬਾਈਨਰੀ ਬਿੱਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਸਾਲ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਹਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵਾਕਾਂਖੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੁਆਂਟਮ ਮਿਸ਼ਨ (NQM) ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਗੂਗਲ ਨੇ ਦਸੰਬਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਿੱਪ ਦੀ ਘੁੰਡ ਚੁਕਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੂੰ ਵਿਲੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਦੇ ਸਾਂਤਾ ਬਾਰਬਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੁਆਂਟਮ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਿਲੋ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਗਣਿਤਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ: ਇੱਕ ਕਲਾਸੀਕਲ ਕੰਪਿਊਟਰ "ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ" ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੂਗਲ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਪਾਰਕ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਜਾਰੀ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਫਰਵਰੀ ਵਿੱਚ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਕੁਆਂਟਮ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੂੰ ਮਜੋਰਾਨਾ 1 ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸਫਲਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਮਜੋਰਾਨਾ ਕਣਾਂ ਨਾਮਕ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਰਵਾਇਤੀ ਕਿਊਬਿਟਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਬੇਹੱਦ ਨਾਜ਼ੁਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਲਈ ਸੰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੀ ਚਿੱਪ ਟੌਪੋਲੋਜੀਕਲ ਕਿਊਬਿਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਆਂਟਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਣਾਂ ਜਾਂ ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਭੌਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਟੌਪੋਲੋਜੀਕਲ ਗੁਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਲਾਸੀਕਲ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਮੁਕਾਬਲਾ

ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ, ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਦੀ ਕਲਾਉਡ ਯੂਨਿਟ, ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਵੈੱਬ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ (AWS) ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਓਸੇਲੋਟ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਚਿੱਪ ਜੋ ਕਿ ਕੁਆਂਟਮ ਗਲਤੀ ਸੁਧਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਲਾਗਤਾਂ ਅਤੇ ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਓਸੇਲੋਟ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਵਿਹਾਰਕ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।

IBM ਨੇ ਸੁਪਰਕੰਡਕਟਿੰਗ ਕਿਊਬਿਟਾਂ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਕੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਿੱਗਜਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, Xanadu (ਇਹ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਫੋਟੋਨਿਕ ਕਿਊਬਿਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ IonQ (ਫਸੇ ਹੋਏ ਆਇਨ) ਵਰਗੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਵੀ ਕੁਆਂਟਮ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਹਨ।

XeedQ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਗੋਪੀ ਬਾਲਸੁਬਰਾਮਨੀਅਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਟੌਪੋਲੋਜੀਕਲ ਕਿਊਬਿਟ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੰਗੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੁਆਂਟਮ ਸਿਸਟਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੋਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅੰਦਰੂਨੀ ਲਚਕਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉੱਚ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਕਿਊਬਿਟ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੇ ਮਜੋਰਾਨਾ 1 ਨੂੰ ਕੁਆਂਟਮ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਕਹਿਣਾ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਹੈ”। “ਸੰਪਾਦਕੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨੇਚਰ ਪੇਪਰ ਵਿੱਚ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਟੌਪੋਲੋਜੀਕਲ ਕਿਊਬਿਟ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਮਜੋਰਾਨਾ ਜ਼ੀਰੋ ਮੋਡਸ ਬਾਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ, ਹੋਰ ਕੰਮ ਇਸ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੁਆਂਟਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਏਗਾ।”

“ਚਰਚਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਨੇ ਮਜੋਰਾਨਾ ਕਿਊਬਿਟ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੱਡੇ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਬਲੂਪ੍ਰਿੰਟ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਜੋਰਾਨਾ 1 ਉਸ ਬਲੂਪ੍ਰਿੰਟ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਤੀਜਾ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜੇ ਵੀ ਇੱਕ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਕੁਆਂਟਮ ਪ੍ਰੋਸੈਸਰ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਹੈ,” ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ। ਲੀਪਜ਼ਿਗ-ਅਧਾਰਤ XeedQ ਕੁਆਂਟਮ ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਅਤੇ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਅਪ੍ਰੈਲ 2023 ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਕੈਬਨਿਟ ਦੁਆਰਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ₹6,000 ਕਰੋੜ ਦੇ NQM (2023-2031 ਲਈ) 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। NQM ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸੁਪਰਕੰਡਕਟਿੰਗ ਅਤੇ ਫੋਟੋਨਿਕ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ 20-50 ਭੌਤਿਕ ਕਿਊਬਿਟ (ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ), 50-100 ਭੌਤਿਕ ਕਿਊਬਿਟ (ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ), ਅਤੇ 50-1000 ਭੌਤਿਕ ਕਿਊਬਿਟ (ਅੱਠ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਸਰਕਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਦਰ 2,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜ਼ਮੀਨੀ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੈਟੇਲਾਈਟ-ਅਧਾਰਤ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੁਆਂਟਮ ਸੰਚਾਰ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਸਤ ਕਰੇਗੀ।

NQM ਦੇ ਗਵਰਨਿੰਗ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਜੈ ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ "ਹੁਣ ਪੇਪਰ ਲਿਖਣ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ" ਹੈ। "ਅਸੀਂ ਉਤਪਾਦ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਉਤਪਾਦ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਟੀਚੇ ਹਨ।" ਅਸੀਂ ਚਾਰ ਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਰਟਲਿਸਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੱਬ ਸਥਾਪਤ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ 80 ਖੋਜਕਰਤਾ ਇਸ (ਕੁਆਂਟਮ) ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ।"

ਭਾਰਤੀ ਮਿਸ਼ਨ

ਇੱਕ ਡਿਜੀਟਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਕੰਪਨੀ, ਨਾਗਾਰੋ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੇ ਰਾਹੁਲ ਮਹਾਜਨ ਨੇ ਕਿਹਾ,"ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੁਆਂਟਮ ਮਿਸ਼ਨ ਇੱਕ ਮੋੜ 'ਤੇ ਹੈ। ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਸਕੇਲੇਬਲ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਟੌਪੋਲੋਜੀਕਲ ਕਿਊਬਿਟ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੇੜੇ ਹਾਂ। ਅਗਲੇ ਦੋ ਤੋਂ ਚਾਰ ਸਾਲ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਨੂੰ ਸਿਧਾਂਤ ਤੋਂ ਅਸਲ-ਸੰਸਾਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋਣਗੇ। ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਸਫਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਸਹੀ ਉਮੀਦਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਕੁਆਂਟਮ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਬਾਰੇ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨਾ, ਸਮੱਗਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ AI ਨੂੰ ਖੁਦ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ,"। 

ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਮੰਤਰਾਲਾ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੋਜ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਆਂਟਮ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਲੈਬ ਲਈ AWS ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। "ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਸ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਕੁਆਂਟਮ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਸਕੇਲਿੰਗ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ