ਚੀਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ’ਚ ਪੈਠ ਬਣਾ ਲਈ

ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਹੀ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਚੀਨੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਰਾਹ ਵਿਚ ਹੀ ਰੋਕਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਬੀ. ਆਰ. ਆਈ. ਨੂੰ ਵੀ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਉਹ ਮੰਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਲੰਬੀ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਲੱਦਾਖ ’ਚ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ। ਡੀ-ਐਸਕੇਲੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਡੀ-ਇੰਡਕਸ਼ਨ ਅਜੇ ਵੀ ਕੁਝ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੰਭਵ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕੋਨੇ ’ਚ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਬਦਲਦੀ ਗਲੋਬਲ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਇਕ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਚੌਕਸੀ ਨੂੰ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦੇ ਸਕਦਾ। ਭਾਰਤੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚੀਨੀ ਫੌਜੀ ਖਤਰਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਇਕ ਪਹਿਲੂ ਹੈ, ਪਰ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿਛਵਾੜੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਚੀਨ ਦਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰਭਾਵ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।

ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨ ਬਹੁਤ ਵਿਆਪਕ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਆਰਥਿਕ, ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਤੇ ਕਨਫਿਊਸ਼ੀਅਨ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿਚ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਚੀਨੀ (ਬੈਲਟ ਰੋਡ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ) ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ।

ਚੀਨ ਵੱਲੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜਿੰਗ ਦਾ ਕਰਜ਼ਦਾਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵੱਲ ਚੀਨ ਦਾ 72 ਫੀਸਦੀ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦਾ 57 ਫੀਸਦੀ, ਮਾਲਦੀਵ ਦਾ 68 ਫੀਸਦੀ, ਨੇਪਾਲ ਦਾ 27 ਫੀਸਦੀ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ 24 ਫੀਸਦੀ ਬਕਾਇਆ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਵਰਗੇ ਗਲੋਬਲ ਰਿਣਦਾਤਿਆਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਰਜ਼ੇ ਲਈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਚੀਨ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ, ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਲਾਭ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਚੀਨ ਨੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੇ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ, ਚੀਨ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਕਰਜ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ’ਤੇ ਅਾਧਾਰਿਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪੱਛਮੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਸਵਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਮਨਜ਼ੂਰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਚੀਨੀਆਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਵਾਰ ਫਸ ਜਾਣ ’ਤੇ, ਦੇਸ਼ ਚੀਨ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗਲੋਬਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ’ਤੇ ਇਸ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਇਕ ਹੋਰ ਸਾਧਨ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਹ 1996 ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਚੀਨ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਕੌਂਸਲ ਵਲੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ 7,100, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਤੋਂ 100, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਤੋਂ 55 ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਤੋਂ 75-75 ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ ਵਜ਼ੀਫ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਸਰਕਾਰ ਬਦਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ’ਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ’ਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਨੁਕੂਲਨ ’ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਨਫਿਊਸ਼ਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ, ਕਲਾਸਰੂਮ ਅਤੇ ਮੈਂਡਰਿਨ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ 498 ਕਨਫਿਊਸ਼ਸ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਅਤੇ 773 ਕਨਫਿਊਸ਼ਸ ਕਲਾਸਰੂਮ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 14 ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਹਨ। ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਮੈਂਡਰਿਨ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸਪਾਂਸਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਿਖਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੀਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਇਸਦੇ ਆਪਣੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੈੱਟਵਰਕ, ਵੀਬੋ ਅਤੇ ਵੀ-ਚੈਟ ਦੀ ਸਖਤ ਨਿਗਰਾਨੀ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ‘ਗਲੋਬਲ ਟਾਈਮਜ਼’, ‘ਚਾਈਨਾ ਡੇਲੀ’, ‘ਪੀਪਲਜ਼ ਡੇਲੀ’ ਅਤੇ ‘ਚਾਈਨਾ ਗਲੋਬਲ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨੈੱਟਵਰਕ’ ਵਰਗੇ ਚੀਨੀ ਸੀ. ਸੀ. ਪੀ. ਕੰਟਰੋਲਡ ਮੀਡੀਆ ਆਊਟਲੈੱਟ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਿੰਦੀ, ਬੰਗਾਲੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲ ਵਿਚ ਖਾਤੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਕੱਲੇ ਹਿੰਦੀ ਫੇਸਬੁੱਕ ਪੇਜ ਦੇ 11 ਮਿਲੀਅਨ ਫਾਲੋਅਰਜ਼ ਹਨ।

ਚੀਨੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕਈ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਖਰੀਦਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਰ ਇਕ ਚੀਨੀ ਵਿਕਾਸ, ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ‘ਸਮੁੰਦਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਕਿਸ਼ਤੀ ਉਧਾਰ ਲੈਣ’ ਦੀ ਚੀਨੀ ਰਣਨੀਤੀ ’ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਚੀਨੀ ਰਾਜਦੂਤ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ 13 ਸੰਪਾਦਕੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਚੀਨੀ ਮੀਡੀਆ ਨੈੱਟਵਰਕ ਬੀਜਿੰਗ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਦੇ ਲੇਖ ਜਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਖੰਡਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਜਦੋਂ ਖੇਤਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਮੁੜਦੇ ਹਨ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਅਤੇ ਮਾਲਦੀਵ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮਿਸਾਲਾਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜੇ ਤੱਕ ਉਹ ਦਬਦਬਾ ਵਾਲੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੇ ਅਕਸ ’ਚੋਂ ਉੱਭਰ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ ਹੈ।

ਹਰਸ਼ ਕੱਕੜ