ਹਿੰਸਾ ਆਧਾਰਿਤ ਨਾ ਹੋਵੇ ਸੱਤਾ ਤਬਦੀਲੀ

ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਕ ਸੁਭਾਵਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਨਤਾ ਜਾਗਰੂਕ ਹੈ ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਸਦਾ ਆਧਾਰ ਹਿੰਸਾ, ਅੱਗਜ਼ਨੀ, ਲੁੱਟ-ਮਾਰ, ਸਮੂਹਿਕ ਕਤਲੇਆਮ, ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੀ ਵਸਤੂ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣਾ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਉਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਕ ਵਹਿਸ਼ੀ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਭਾਵ ਪ੍ਰਜਾਤੰਤਰ, ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ ਅਰਥ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਤੋਂ ਜਗੀਰੂ, ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ, ਹਿਟਲਰਵਾਦ ਅਤੇ ਫਿਰਕੂ ਤਾਕਤਾਂ ਦੇ ਗੱਠਜੋੜ ਨਾਲ ਇਕ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਸ਼ਾਸਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਜੋ ਦਾਸ ਪ੍ਰਥਾ ਖਤਮ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸ਼ਾਸਕ ਦੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨੂੰ ਵੀ ਉਸਦੀ ਦਾਤ ਜਾਂ ਦਇਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ।

ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਪਵੇਗਾ : ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਵਿਚ ਵੰਡੀ ਗਈ ਹੈ, ਊਚ ਅਤੇ ਨੀਚ ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਗਰੀਬੀ, ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰੀ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਤੋਂ ਅਛੂਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਸੋਮਿਆਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਉਣ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਪਿਛਲੇ 5 ਤੋਂ 10 ਸਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਹੀ ਸਮਝੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਮਹਾਦੀਪ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖੋ, ਜਿੱਥੇ ਹਿੰਸਾ ਰਾਹੀਂ ਸੱਤਾ ਬਦਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚੁਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਥੇ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਅਸਥਿਰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਖਲ ਦੇਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਅਤੇ ਦੇਖਦੇ ਹੀ ਦੇਖਦੇ ਸੱਤਾ ਬਦਲ ਗਈ। ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਮਹਾਸਾਗਰ ਤੋਂ ਲਾਲ ਸਾਗਰ ਤੱਕ ਦਾ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸਲਾਮੀ ਕੱਟੜਵਾਦ, ਅੱਤਵਾਦ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਸੀ, ਅਲਕਾਇਦਾ ਅਤੇ ਆਈ. ਐੱਸ. ਆਈ. ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਧਦਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਨ, ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਚ ਪੱਛੜੇਪਣ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ।

ਸਾਰੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ, ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਜਾਂ ਸਾਮਵਾਦੀ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਇਕਮਤ ਸਨ ਅਤੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਅਸੀਮ ਕਿਰਪਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਖਜ਼ਾਨਾ ਹੈ, ਕੀਮਤੀ ਧਾਤਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਯੂਰੇਨੀਅਮ ਮੁੱਖ ਹੈ, ਸੋਨੇ ਦੀਆਂ ਖਾਨਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਬਾਂਦਰ ਵੰਡ ਕਰੀਏ ਜਾਂ ਜਿੰਨਾ ਜਿਸਦੀ ਮੁੱਠੀ ’ਚ ਆ ਜਾਵੇ ਲਵੇ ਅਤੇ ਦੂਰ ਬੈਠ ਕੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਦੇਖੇ।

ਮਹਾਬਲੀ ਦਾ ਹਥਿਆਰ : ਉਹ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਜੋ ਵਿਨਾਸ਼ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤ ਕੇ ਸੱਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਹੋਣ ਜਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲੁਭਾਉਣੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾ ਕੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕੁਝ ਵੀ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਦਾ ਇਕੋ ਇਕ ਹੱਲ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰੀ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀਆਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੀਆਂ।

ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਨਾਲ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਵਾਰਾਣਸੀ ਤੋਂ ਸਿੰਗਰੌਲੀ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਮੈਂ ਇਕ ਕੈਬ ਕਿਰਾਏ ’ਤੇ ਲਈ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹ 4-5 ਘੰਟਿਆਂ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਡਰਾਈਵਰ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ, ਉਹ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹ ਕਾਰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਖਰੀਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਸਾਲ ਮੈਂ ਦੋ ਹੋਰ ਖਰੀਦੀਆਂ, ਅੱਜ ਡਰਾਈਵਰ ਡਿਊਟੀ ’ਤੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਛੱਡਣ ਆਇਆ ਹਾਂ।

ਮੈਂ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਪਿਤਾ ਜੀ ਗੱਡੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਵੱਡਾ ਟਰੈਕਟਰ ਖਰੀਦਣਾ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਡਲ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟੈਸਟ ਡਰਾਈਵ ਚੱਲ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੀ ਦੱਸਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਹੀ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਵਾਅਦਾ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਂਝ ਮੈਂ ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਡੇਢ ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇੰਨਾ ਕੁਝ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਹ ਵਿਅਕਤੀ 30-40 ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਨਾ ਮਿਲਣ ’ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੋਸਦਾ ਨਹੀਂ ਥੱਕ ਰਿਹਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਜੋ ਉਦੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕੁਝ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਆਉਂਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਸਲੀਅਤ ਕੀ ਹੈ?

ਦੂਜਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਧਾਰਮਿਕ ਤਣਾਅ ਵਧਾ ਕੇ ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਫੈਲਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਜੋ ਇਕ ਲਹਿਰ ਵਾਂਗ ਇੰਨੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਬਦਲਦਾ ਰਵੱਈਆ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ’ਚ ਵਧਦਾ ਫਿਰਕੂ ਤਣਾਅ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਅੱਗ ਵਿਚ ਤੇਲ ਪਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਤੀਜਾ ਹੈ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਆਗੂਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਲਗਾਤਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਅਰਥਹੀਣ ਜਾਪਣ। ਚੌਥਾ ਹੈ ਸੱਤਾ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਜੂਆ ਬਣਾ ਦੇਣਾ।

ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਝਲਕ ਵੀ ਉੱਥੇ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਅਤੇ ਅਸਥਿਰਤਾ ਹੋਣਾ ਤੈਅ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਾਰੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤਬਾਹੀ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉੱਥੇ ਕਦੇ ਨਾ ਖਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਜੰਗ ਦੀ ਭਿਆਨਕਤਾ ਤੋਂ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੇਕਰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਖ਼ਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਕਟ ਦੇ ਬੱਦਲ ਜ਼ਰੂਰ ਮੰਡਰਾਉਣਗੇ। ਦੂਜਾ ਜੇਕਰ ਟਿਕਾਊ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਏ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਆਤਮਘਾਤੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਤੀਜਾ ਸਵਾਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੱਦ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਾਲ ਕੋਈ ਛੇੜਛਾੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ ਅਤੇ ਚੌਥੀ ਲੋੜ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਜਨਤਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾ ਸਮਝਣ ਦੀ ਗਲਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਚਾਅ ਸਕਦਾ।

ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਸਰੀਨ