ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼-5 : ਅਕਸ

05/30/2020 6:05:17 PM

ਜਗਤਾਰਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ 'ਤੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਗਮਲੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਂਤ-ਭਾਂਤ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਮੈਂ ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ ਤਾਂ ਗਗਨ ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਡੱਬੇ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਲਾ ਲਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਖਿੜੇ ਫੁੱਲਾਂ ਕੋਲ ਜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੁੰਘਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਗੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਤੀਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਕੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ। ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਪੱਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

 "ਇਹ ਕਿਹੜਾ ਬੂਟਾ ਏ?"

 "ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ ’ਚੋਂ ਮਹਿਕ ਕਿਉਂ ਆਉਂਦੀ?"

" ਨਿੰਬੂ ਦੇ ਫੁੱਲ ਚਿੱਟੇ ਕਿਵੇਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ?"

 ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਸੀਂ ਛੱਤ ਉੱਪਰ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸੀ ਕਿ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ ਖੜੜ... ਖੜੜ... ਖੜ... ਖੜ... 

ਗਗਨ ਨੱਠਾ-ਨੱਠਾ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤਰ ਥੱਲੇ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਸਾਹ ਤੇਜ਼ ਤੇਜ਼ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਪਾਪਾ ...ਉਹ.. ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਕਬੂਤਰ ਡਿੱਗਾ ਪਿਆ.."

 "ਕੀ..ਕਿਵੇਂ ਡਿੱਗਾ?"  

"ਪੱਖੇ ਨਾਲ ਲੱਗ ਕੇ.."

 "ਹੈ.."

 "ਉਹਦੇ ਸਿਰ ਚੋਂ ਖ਼ੂਨ ਨਿਕਲ ਰਿਹਾ ਏ... ਜਲਦੀ ਚੱਲੋ ਮੇਰੇ ਨਾਲ.."

 "ਚੱਲ, ਤੂੰ ਵੀ ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਤੁਰ.."

ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼-4 : ਜਨਮ ਦਿਨ

 ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਜਣੇ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤਰ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ। ਡਰੈਸਿੰਗ ਟੇਬਲ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਿਆ ਉਹ ਕਬੂਤਰ ਤੜਫ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦਾ ਅਕਸ ਵਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਦੋ ਕਬੂਤਰ ਫੱਟੜ ਹੋ ਕੇ ਤੜਫ ਰਹੇ ਹਨ।

ਤਾਜ਼ੇ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਛਿੱਟੇ ਏਧਰ ਉਧਰ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਡਿੱਗਾ ਸੀ, ਲਹੂ ਉੱਥੇ ਵੀ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

 "ਪਾਪਾ ਜਲਦੀ ਕਰੋ"

 "ਪਾਪਾ ਇਹ ਇੰਝ ਕਿਉਂ ਤੜਫ ਰਿਹਾ.." 

ਗਗਨ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਕਈ ਸਵਾਲ ਡਾਰ ਬੰਨ੍ਹੀ ਖੜ੍ਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਬੋਲਦਿਆਂ ਬੋਲਦਿਆਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਕਬੂਤਰ ਨੂੰ ਚੁੱਕਿਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਚੁੰਝ ਕਦੇ ਖੋਲ੍ਹ ਲੈਂਦਾ ਕਦੇ ਬੰਦ ਕਰ ਲੈਂਦਾ।

ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼-3 : ਘਰ

 "ਜਾਹ, ਜਾ ਕੇ ਪਾਣੀ ਲੈ ਆ...। ਸੁਣ, ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਚਮਚਾ ਵੀ ਲੈ ਆਵੀਂ..।" ਮੈਂ ਗਗਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ।

"ਹੁਣੇ ਜਾ ਰਿਹਾ" ਉਸ ਨੇ ਉਸੇ ਸੁਰ ਵਿੱਚ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ।

ਕਬੂਤਰ ਦਾ ਪਿੰਡਾਂ ਅਜੇ ਗਰਮ ਸੀ । ਸੱਟ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤਕ ਜੀਅ ਨਹੀਂ ਸਕੇਗਾ।

 "ਲਓ ਪਾਣੀ" ਗਗਨ ਦਾ ਸਾਹ ਨਾਲ ਸਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਰਲ ਰਿਹਾ।

 "ਠੀਕ ਹੈ.. ਇੱਥੇ ਰੱਖਦੇ।"

ਮੈਂ ਚਮਚੇ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਬੂੰਦਾਂ ਉਹਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ । ਪਾਣੀ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਨਾਲ ਉਹਦੇ ਜਿਸਮ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹਰਕਤ ਆਈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰ ਫੜ ਫੜਾਏ। ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਉੱਡਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਸਰੀਰ ਨੇ ਉਹਦਾ ਸਾਥ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। "ਪਾਪਾ ਇਹ ਇੰਝ ਕਿਉਂ ਕਰ ਰਿਹਾ?" ਇੱਕੋ ਥਾਂ ਖੜ੍ਹੇ ਗਗਨ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਫਰਕੇ।  "ਪਾਪਾ ਕੀ ਇਹ ਬਚ ਜਾਵੇਗਾ?"

ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਨਾਲੋਂ ਨਾਲ ਹੌਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

"ਹਾਂ..ਹਾਂ.. ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਚੇਗਾ.. ਜ਼ਰੂਰ ਬਚੇਗਾ।" ਇਹ ਬੋਲ ਮੈਂ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਕਹੇ ਸਨ।

"ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖਾਂਗਾ"। ਗਗਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

"ਹਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖਾਂਗੇ।" ਮੈਂ ਹੌਲੀ ਜਿਹੇ ਕਿਹਾ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜੇ ਕਬੂਤਰ ਦੇ ਪਿੰਡੇ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਘੱਟ ਰਹੀ ਹਰਕਤ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ।

"ਇਹ ਦੀ ਸੱਟ ’ਤੇ ਦਵਾਈ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਤਦ ਜਲਦੀ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਮੰਮੀ ਮੇਰੇ ਵੀ ਉਹੀ ਦਵਾਈ ਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੈਂ ਹੁਣੇ ਮੰਮੀ ਤੋਂ ਦਵਾਈ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹਾਂ।" ਇਹ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਉਹ ਪੌੜੀਆਂ ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਉੱਤਰ ਗਿਆ। ਗਗਨ ਦੇ ਜਾਣ ਬਾਅਦ ਕਬੂਤਰ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਗੜ ਗਈ। ਮੈਂ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਇੱਕ ਦੋ ਬੂੰਦਾਂ ਹੋਰ ਉਸਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਗਰਦਨ ਇਕ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਲਮਕ ਗਈ। ਜਦ ਤੱਕ ਗਗਨ ਮੱਲ੍ਹਮ ਦੀ ਡੱਬੀ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਮੈਂ ਕਬੂਤਰ ਨੂੰ ਰੁਮਾਲ ਵਿਚ ਲਪੇਟ ਕੇ ਇੱਕ ਨੁੱਕਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ।

"ਪਾਪਾ ਕਬੂਤਰ ਕਿੱਥੇ ਹੈ..?"  ਮੈਨੂੰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਦੇਖ ਗਗਨ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ।

ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼-2 : ਰਾਜੇ ਦੀ ਪਰਜਾ

"ਕੀ ਉਹ ਉੱਡ ਗਿਆ ਏ..?"

 "ਹਾਂ ਉੱਡ ਗਿਆ ਏ।" ਮੈਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਉਦਾਸ ਹੋ ਕੇ ਕਿਹਾ ਸੀ।

" ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਹਦੇ ਮੱਲ੍ਹਮ ਲਾਉਣੀ ਸੀ।" ਗਗਨ ਹਮਦਰਦੀ ਦੀ ਤਹਿ ਵਿੱਚੋਂ ਡੁਸਕਣ ਲੱਗਾ।

 "ਕੀ ਉਹ ਮੁੜ ਆਵੇਗਾ.. ਕਦ ਆਵੇਗਾ..?" ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। 

"ਨਹੀਂ ਉਹ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ.. ਉਹ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ.. ਗਗਨ ਕਬੂਤਰ ਮਰ ਗਿਆ ਹੈ..।" ਮੈਂ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਨੂੰ ਕਲਾਵੇ ਵਿੱਚ ਲੈਂਦਿਆਂ ਕਹੇ। ਉਹ ਮੇਰੇ ਹੋਰ ਨੇੜੇ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਸਾਹ ਹੋਰ ਗਰਮ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ।ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਦਿਨ ਉਹ ਕਬੂਤਰ ਬਾਰੇ, ਦੂਜੇ ਪੰਛੀਆਂ ਬਾਰੇ, ਮੌਤ ਬਾਰੇ, ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਦਾ ਰਿਹਾ। ਫਿਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਫਿੱਕੀਆਂ ਪੈ ਗਈਆਂ ।

ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸ਼ਾਮ ਉਹ ਨੱਠਾ ਨੱਠਾ ਘਰ ਆਇਆ। ਉਹ ਖ਼ਾਲੀ ਹੱਥ ਸੀ। ਘਰ ਵੜਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਉੱਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ.. "ਪਾਪਾ ਪਾਪਾ ਕਿੱਥੇ ਹੋ..?"

ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖਦਿਆਂ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਜ਼ਰੂਰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਲੜ ਝਗੜ ਕੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਦੋ ਕੁ ਵਾਰ ਇੰਝ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਹ ਖਾਲੀ ਹੱਥੀਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਜਦ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਹੋ ਸਾਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਉਹਦੀ ਪਿੱਠ ਉੱਪਰ ਹੱਥ ਫੇਰਦਿਆਂ ਉਹਦੇ ਕੋਲੋਂ ਪੂਰਾ ਵੇਰਵਾ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹਿਆ.." ਕੀ ਗੱਲ ਹੋਈ ਏ..?"

"ਚੱਲੋ, ਮੇਰੇ ਨਾਲ..। ਛੇਤੀ ਚੱਲੋ ...ਜਲਦੀ ਕਰੋ ਨਾ..।" ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਬਾਹੋਂ ਫੜ੍ਹ ਖਿੱਚ ਰਿਹਾ ਸੀ।

"ਕੁਝ ਦੱਸੇਂਗਾ ਵੀ..?" ਪਰ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਦੱਸਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰੀ ਸੀ । ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਖਿੱਚਦਾ ਹੋਇਆ ਪਾਰਕ ਦੀ ਇੱਕ ਨੁੱਕਰ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਿਆ।

ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ : ਅੱਧੀ ਚੁੰਝ ਵਾਲੀ ਚਿੜੀ

" ਆਹ ਵੇਖੋ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਏ.." ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਬੂਟੇ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ। 

"ਕੀ ਹੋਇਆ..?" ਫੇਰ ..." ਮੈਂ ਢਿੱਲੇ ਬੋਲ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ।
" ਇਹ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਹੈ.. ਦੇਖੋ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖੋ.. ਇਹ ਤੜਫ ਰਿਹਾ ਹੈ..।" ਫੇਰ ਜਿਦ ਕਰਦਿਆਂ ਬੋਲਿਆ "ਪਾਪਾ ਇਸ ਨੂੰ ਘਰ ਲੈ ਚੱਲੋ।"  ਉਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ।

 "ਹੋ ਸਕਦਾ ਕਿਸੇ ਮਾਲੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ..।" ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ।

" ਨਹੀਂ ਪਾਪਾ ਨਹੀਂ.. ਇਸ ਨੂੰ ਘਰ ਲੈ ਚੱਲੋ ..।" ਉਸ ਨੇ ਗੁਲਾਬ ਦਾ ਬੂਟਾ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਫੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਅੱਗੇ ਅੱਗੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਰ ਵੱਲ ਤੁਰਨ ਲੱਗਾ। ਤੁਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਉਹ ਬੋਲੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ "ਇਸ ਨੂੰ ਲਿਜਾ ਕੇ ਗਮਲੇ ਵਿੱਚ ਲਾ ਲਵਾਂਗੇ.. ਪਾਪਾ ਕਿਤੇ ਇਹ ਵੀ ਕਬੂਤਰ ਵਾਂਗ ਤੜਫ ਤੜਫ ਕੇ ਨਾ ਮਰ ਜਾਵੇ..।" ਗਗਨ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੈਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਕਬੂਤਰ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਅਕਸ ਝਾਤੀ ਮਾਰਦਾ ਵਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ।


rajwinder kaur

Content Editor

Related News