Fact Check: ਦਿੱਲੀ ''ਚ AQI 85 ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਦਾਅਵਾ ਵਾਇਰਲ

Fact Check by Vishvas News

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਿਊਜ਼) - ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦਾ ਪੱਧਰ ਅਕਸਰ ਖ਼ਰਾਬ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, 15 ਮਾਰਚ, 2025 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ AQI 85 ('ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼' ਪੱਧਰ) 'ਤੇ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ AQI ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਇਕ ਪੋਸਟ ਵਾਇਰਲ ਹੋਈ। ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ AQI 85 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਿਊਜ਼ ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ 2023, 2024 ਅਤੇ 2025 'ਚ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਦੀ ਮਿਆਦ 'ਚ ਇਸ ਸਾਲ 15 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ AQI 85 ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 'ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼' ਪੱਧਰ (50-100) ਹੈ। 2023 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ AQI 50 ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਦੇ AQI ਬਾਰੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਵਾਇਰਲ ਪੋਸਟ
ਫੇਸਬੁੱਕ ਯੂਜ਼ਰ Youth Sankalp News ਨੇ ਇਕ ਪੋਸਟਰ ਸ਼ੇਅਰ (ਆਰਕਾਈਵ ਲਿੰਕ) ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, "ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਵਾ ਹੋਈ ਸਾਫ਼, ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ।" ਪੋਸਟਰ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ,

“AQI 85 ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ…
ਦਿੱਲੀ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੇ AQI 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ 'ਚ AQI 85 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਹਵਾ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਸਾਹ ਲਿਆ... ਹਵਾ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਪੱਧਰ ਕਾਰਨ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਰਾਹਤ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ 'ਚ ਕਮੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਗਈ।''

ਦਿੱਲੀ ਭਾਜਪਾ ਦੇ ਐਕਸ ਹੈਂਡਲ ਤੋਂ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੋਸਟ (ਆਰਕਾਈਵ ਲਿੰਕ) ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

दिल्लीवासियों ने पिछले 3 सालों में पहली बार साफ हवा में सांस ली pic.twitter.com/zO1V3rTH2E

— BJP Delhi (@BJP4Delhi) March 18, 2025

ਪੜਤਾਲ
ਵਾਇਰਲ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੂਗਲ 'ਤੇ ਕੀਵਰਡਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। 16 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਦੈਨਿਕ ਜਾਗਰਣ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ANI ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਖਬਰ ਮੁਤਾਬਕ ਦਿੱਲੀ 'ਚ 15 ਮਾਰਚ ਨੂੰ AQI 85 ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 1 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ ਦੀ ਮਿਆਦ 'ਚ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਕਮਿਸ਼ਨ ਫਾਰ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ (CAQM) ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਾਲ ਮਾਰਚ 'ਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ AQI 'ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼' ਸ਼੍ਰੇਣੀ 'ਚ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ AQI 50 ਤੋਂ 100 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ANI ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਵੀ ਇਹ ਖਬਰ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ 1 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੇ AQI ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

CAQM ਦੇ ਐਕਸ ਹੈਂਡਲ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਇੱਕ ਪੋਸਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 2020 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਮਾਰਚ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ AQI 'ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼' ਸੀ।

Today, Delhi recorded an average AQI of 85, the lowest in the last three years for the period from 01st January to 15th March. Today’s AQI is also the first day of the current year with a ‘Satisfactory’ AQI (AQI 51-100).
Contd. (1/2)

— Commission for Air Quality Management (@CAQM_Official) March 15, 2025

ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ 1 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਦੇ AQI ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

15 ਮਾਰਚ, 2025 ਦੀ ਪ੍ਰੈਸ ਸੂਚਨਾ ਬਿਊਰੋ ਦੀ ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦਿੱਲੀ-ਐਨਸੀਆਰ ਵਿੱਚ ਅਨੁਕੂਲ ਹਵਾਵਾਂ, ਹਲਕੀ ਬਾਰਿਸ਼/ਬੂੰਦਾਬਾਂਦੀ ਅਤੇ ਸੁਧਰੀ ਮੌਸਮੀ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਦਿੱਲੀ ਲਈ AQI ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦਾ AQI 15 ਮਾਰਚ ਨੂੰ 85 ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਸੀਂ 1 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 14 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ 2023, 2024 ਅਤੇ 2025 ਦੇ ਡੇਟਾ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ। ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ ਮੁਤਾਬਕ ਤਿੰਨਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਿਨ ਹਵਾ 'ਤਸੱਲੀਬਖ਼ਸ਼' ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਤਿੰਨਾਂ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ AQI 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।

15 ਮਾਰਚ, 2023 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦਾ AQI 213 ('ਮਾੜੀ' ਸ਼੍ਰੇਣੀ) ਸੀ, ਅਤੇ 2024 ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਦਿਨ AQI 127 ('ਦਰਮਿਆਨੀ' ਸ਼੍ਰੇਣੀ) ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

31 ਦਸੰਬਰ, 2024 ਨੂੰ PIB ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਾਰਚ 2023 ਲਈ ਔਸਤ AQI 170 ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਰਚ 2024 ਲਈ ਔਸਤ AQI 176 ਸੀ। 2024 ਵਿੱਚ, 209 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ AQI 200 ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰਿਹਾ ਯਾਨੀ 'ਚੰਗੀ-ਮੱਧਮ' ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ। ਕੋਵਿਡ ਸਾਲ 2020 ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, 2024 ਵਿੱਚ 'ਚੰਗੀ ਤੋਂ ਦਰਮਿਆਨੀ' ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।

31 ਦਸੰਬਰ, 2023 ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪੀਆਈਬੀ ਪ੍ਰੈਸ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2023 ਦੇ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ AQI ਪੱਧਰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 50 ('ਚੰਗੀ' ਸ਼੍ਰੇਣੀ) ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ AQI 60 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 'ਤਸੱਲੀਬਖਸ਼' ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 2022 ਵਿੱਚ 9 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ AQI 69 ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਦੈਨਿਕ ਜਾਗਰਣ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੰਜੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ ਤੱਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ AQI 85 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ 29 ਸਤੰਬਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸੀ, ਜਦੋਂ AQI 100 ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਆ ਗਿਆ ਸੀ।

AQI ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਫੇਸਬੁੱਕ ਯੂਜ਼ਰ ਦੀ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਸਕੈਨ ਕੀਤਾ। ਯੂਜ਼ਰ ਦੇ 46 ਫਾਲੋਅਰਜ਼ ਹਨ।

ਸਿੱਟਾ: ਏਅਰ ਕੁਆਲਿਟੀ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ 1 ਜਨਵਰੀ ਤੋਂ 15 ਮਾਰਚ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ AQI 85 ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਯੂਜ਼ਰ ਇਸ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

(Disclaimer: ਇਹ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ Vishvas News ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ Shakti Collective ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ‘ਜਗ ਬਾਣੀ’ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।)