ਭਾਰਤ ਦੀ ਗ੍ਰੀਨਰੀ ਵਿੱਚ 25.17% ਦਾ ਵਾਧਾ, ਵਾਤਾਵਰਣ ''ਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ : ਸਰਕਾਰੀ ਰਿਪੋਰਟ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ- ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦਾ ਘੇਰਾ 1,445 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਧ ਕੇ ਹੁਣ 827,357 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਦਾ 25.17% ਹੈ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਤਾਜ਼ਾ ਸਟੇਟ ਫੋਰੈਸਟ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਘੇਰਾ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਦਰਤੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਵੀ ਨਿਘਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਗਲਾਤ ਕਵਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ

ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ 25.17% ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵਾਧਾ (149.13 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਿੱਚੋਂ 156.41 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਜੰਗਲਾਤ ਦੁਆਰਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ 92,000 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਕੁਦਰਤੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਘਾਣ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਜੰਗਲਾਤ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।

ਵਧੀ ਹੋਈ ਕਾਰਬਨ ਸਮਾਈ
ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਭੂਪੇਂਦਰ ਯਾਦਵ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਾਰਬਨ ਸੋਖਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। 149.42 ਮਿਲੀਅਨ ਟਨ CO2 ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਕਾਰਬਨ ਸਟਾਕ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੁੱਲ ਕਾਰਬਨ ਸਟਾਕ ਹੁਣ 30.43 ਬਿਲੀਅਨ ਟਨ CO2 ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਧਾ ਭਾਰਤ ਨੂੰ 2030 ਤੱਕ ਪੈਰਿਸ ਸਮਝੌਤੇ ਤਹਿਤ ਆਪਣੇ ਕਾਰਬਨ ਸੋਖਣ ਦੇ ਟੀਚੇ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ।

ਜੰਗਲ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੰਗਲਾਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਧਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰ (ਆਰਐਫਏ) ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਜੰਗਲਾਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਚਾਲਕ ਹਨ। ਆਰਐਫਏ ਵਿੱਚ, ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 1,234.95 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਘਟਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 1,189.27 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਘਟਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਅਤੇ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਰਾਜ ਅਨੁਸਾਰ ਸਥਿਤੀ

ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਦਰਖਤ ਕਵਰ ਕੀਤਾ, ਕੁੱਲ 85,724 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (67,083 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ (65,383 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ) ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਧਾ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ 684 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਉੜੀਸਾ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ।

ਉੱਤਰ ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ

ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰ ਦੇ 67% ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਜੰਗਲਾਤ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 327.30 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਦਾ ਘੇਰਾ 58.22 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਘਟਿਆ ਹੈ।

ਮੈਂਗਰੋਵ ਅਤੇ ਬਾਂਸ ਦੇ ਖੇਤਰ

ਮੈਂਗਰੋਵ ਈਕੋਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ 7.43 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ 36.39 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਂਸ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 5,227 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਵਧਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 2023 ਤੱਕ ਬਾਂਸ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ 154,670 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗਾ।

ਜੰਗਲਾਤ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ

ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੰਗਲਾਤ ਸੋਧ ਐਕਟ 2023 ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਵਿਵਾਦ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। 119,265 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, "ਅਣਪ੍ਰਮਾਣਿਤ" ਅਤੇ "ਅਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ" ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਐਕਟ ਅਧੀਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਸੋਧ ਨੂੰ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਜੰਗਲਾਤ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ, ਯੋਜਨਾ ਏਜੰਸੀਆਂ, ਰਾਜ ਦੇ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗਾਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਗਲਾਤ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।