Fact Check: ਰੇਤ ''ਤੇ ਤੁਰਦੇ ਕੱਛੂਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਦਾ ਵੀਡੀਓ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦਾ ਹੈ, ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਦੱਸ ਕੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸ਼ੇਅਰ
Thursday, Feb 27, 2025 - 05:43 AM (IST)
Fact Check By PTI
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਰੇਤ 'ਤੇ ਤੁਰਦੇ ਕੱਛੂਆਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਦੀ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਕਲਿੱਪ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਕਾਫੀ ਸ਼ੇਅਰ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕਈ ਯੂਜ਼ਰਸ ਇਸ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਦੱਸ ਕੇ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਬਿਹਾਰ 'ਚ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ 'ਚ ਕੱਛੂ ਨਿਕਲ ਰਹੇ ਹਨ।
ਪੀਟੀਆਈ ਫੈਕਟ ਚੈਕ ਨੇ ਵਾਇਰਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪੋਸਟ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਪਾਇਆ। ਜਾਂਚ 'ਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਕਿ ਵਾਇਰਲ ਵੀਡੀਓ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਰਿਸ਼ੀਕੁਲਿਆ ਨਦੀ ਦਾ ਹੈ। ਯੂਜ਼ਰਸ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਇਹ ਝੂਠਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਹੈ।
ਦਾਅਵਾ :
23 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਵਾਇਰਲ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਦਿਤਿਆ ਸਿੰਘ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਯੂਜ਼ਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, “ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਅਣਗਿਣਤ ਕੱਛੂ ਮਿਲੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਗਿਣਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਹੈ। ਆਪ ਵੀ ਦੇਖੋ ਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿਖਾਓ..." ਪੋਸਟ ਦਾ ਲਿੰਕ, ਆਰਕਾਈਵ ਲਿੰਕ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੀਨਸ਼ਾਟ ਇੱਥੇ ਦੇਖੋ।
ਈਸ਼ਾ ਗੁਪਤਾ ਨਾਂ ਦੇ ਯੂਜ਼ਰ ਨੇ ਫੇਸਬੁੱਕ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ, ''ਬਿਹਾਰ 'ਚ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਕੱਛੂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੋਸਟ ਦਾ ਲਿੰਕ, ਆਰਕਾਈਵ ਲਿੰਕ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੀਨਸ਼ੌਟ ਇੱਥੇ ਦੇਖੋ।
ਜਾਂਚ:
ਵਾਇਰਲ ਦਾਅਵੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ, ਡੈਸਕ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨਵਿਡ ਟੂਲ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਵੀਡੀਓ ਦੇ ਮੁੱਖ ਫਰੇਮਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਫਰੇਮ ਵਿੱਚ 'ਓਡੀਸ਼ਾ ਸਰਕਾਰ...' ਅਤੇ 'ਓਲੀਵ ਰਿਡਲੇ ਸੀ ਟਰਟਲ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਕੈਂਪ' ਲਿਖਿਆ ਇੱਕ ਬੈਨਰ ਦੇਖਿਆ।
ਜਾਂਚ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਡੈਸਕ ਨੇ ਗੂਗਲ ਲੈਂਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਬੈਨਰ ਦੀ ਰਿਵਰਸ ਇਮੇਜ ਸਰਚ ਕੀਤੀ। ਸਾਨੂੰ ਓਡੀਆ ਮੀਡੀਆ ਆਉਟਲੇਟ 'prameyanews7' ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਬੈਨਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਗੰਜਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ੀਕੁਲਿਆ ਨਦੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਕੋਲ ਲੱਖਾਂ ਦੁਰਲੱਭ ਓਲੀਵ ਰਿਡਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੱਛੂਆਂ ਨੇ ਅੰਡੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਪੜ੍ਹੋ।
ਮਿਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਡੈਸਕ ਨੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੀਵਰਡਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਗੂਗਲ 'ਤੇ ਸਰਚ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ।
ਬੀਬੀਸੀ ਨਿਊਜ਼ ਦੇ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲ 'ਤੇ 24 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਸਾਲ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮਾਦਾ ਓਲੀਵ ਰਿਡਲੇ ਕੱਛੂ ਅੰਡੇ ਦੇਣ ਲਈ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਤੱਟ 'ਤੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਲਗਭਗ ਸੱਤ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਂਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਛੋਟੇ ਕੱਛੂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ਐਕਟ 1972 ਤਹਿਤ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਵੀਡੀਓ ਦੇਖੋ।
25 ਫਰਵਰੀ, 2025 ਨੂੰ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ, ਓਲੀਵ ਰਿਡਲੇ ਕੱਛੂਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਗੰਜਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ੀਕੁਲਿਆ ਨਦੀ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਲਾਨਾ ਸਮੂਹਿਕ ਆਲ੍ਹਣੇ ਲਈ ਪਹੁੰਚੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ "ਅਰਿਬਦਾ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਇਸ ਸਾਲ 16 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ 25 ਫਰਵਰੀ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਓਲੀਵ ਰਿਡਲੇ ਕੱਛੂ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੱਛੂਆਂ ਨੇ ਰਿਸ਼ੀਕੁਲਿਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਆਲ੍ਹਣਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਾਲ ਹੁਣ ਤੱਕ 6.82 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੱਛੂਆਂ ਨੇ ਅੰਡੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ 2023 ਦੇ 6.37 ਲੱਖ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰਕੇ ਪੂਰੀ ਰਿਪੋਰਟ ਪੜ੍ਹੋ।
ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2023 'ਚ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਜਾਂਚ ਦੌਰਾਨ ਸਾਨੂੰ 12 ਮਾਰਚ, 2023 ਨੂੰ ਇੰਡੀਆ ਟੀਵੀ ਦੇ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਅਪਲੋਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕੱਛੂਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਾਰਚ 2023 ਵਿੱਚ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ ਗੰਜਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ੀਕੁਲਿਆ ਨਦੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਵੱਡੇ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ 6.37 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੱਛੂਆਂ ਨੇ ਅੰਡੇ ਦਿੱਤੇ। ਇੱਥੇ ਵੀਡੀਓ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇਖੋ।
ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਾਡੀ ਜਾਂਚ ਤੋਂ ਇਹ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਾਇਰਲ ਵੀਡੀਓ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਰਿਸ਼ੀਕੁਲਿਆ ਨਦੀ ਦਾ ਹੈ। ਯੂਜ਼ਰਸ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਇਹ ਝੂਠਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਹੈ।
ਦਾਅਵਾ
“ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਕੱਛੂ ਨਿਕਲ ਰਹੇ ਹਨ।”
ਤੱਥ
ਪੀਟੀਆਈ ਫੈਕਟ ਚੈਕ ਨੇ ਵਾਇਰਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪੋਸਟ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਪਾਇਆ।
ਸਿੱਟਾ:
ਵਾਇਰਲ ਵੀਡੀਓ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਰਿਸ਼ੀਕੁਲਿਆ ਨਦੀ ਦਾ ਹੈ। ਯੂਜ਼ਰਸ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਨੂੰ ਇਹ ਝੂਠਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਹੈ।
(Disclaimer: ਇਹ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ PTI ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ Shakti Collective ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ‘ਜਗ ਬਾਣੀ’ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ)
