ਕੀ ਸਾਡੇ ਸੌਰਮੰਡਲ ਦਾ ਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕੇਗਾ ਪਲੂਟੋ

ਜਲੰਧਰ- ਅੱਜ ਤੋਂ ਕਈ ਸਾਲ ਪਲੂਟੋ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਸੌਰਮੰਡਲ ਦਾ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਾਲ 2006 ਚ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਤਹਿ ਹੋਣ ''ਤੇ ਪਲੂਟੋ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲ ਹੀ ''ਚ ਇਹ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਪਲੂਟੋ ਫਿਰ ਤੋਂ ਇਹ ਗ੍ਰਹਿ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਹਫਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਕ ਦਲ ਨੇ ਪਲੂਟੋ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਗ੍ਰਹਿ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਬਦਲਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਜਦ ਕਿ ਕਾਫੀ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਲੂਟੋ ਕਦੀ ਸਾਡੇ ਸੌਰਮੰਡਲ ਦਾ ਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਲੂਟੋ ਗ੍ਰਹਿ ਤਾਂ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਸਾਡੇ ਸੌਰਮੰਡਲ ''ਚ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆਂ 100 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ''ਚ ਕਈ ਧੂਮਕੇਤੂ ਅਤੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਗ੍ਰਹਿ ਬਣ ਜਾਣਗੇ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਪਲੂਟੋ ਨੂੰ ਸੌਰ ਮੰਡਲ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਕਾਈਪਰ ਘੇਰੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਖਗੋਲੀ ਵਸਤੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ।

ਪਲੂਟੋ ਨੂੰ 24 ਅਗਸਤ 2006 ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਪਰਾਗ ''ਚ ਕਰੀਬ ਢਾਈ ਹਜ਼ਾਰ ਖਗੋਲਵਿੰਦ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ ''ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੌਣਾਂ ਵੀ ਹੋਈਆਂ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖਗੋਲੀ ਸੰਘ ਦੀ ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ''ਚ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਬਹੁਮਤ ਤੋਂ ਇਸ ''ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣੀ ਅਤੇ ਸੌਰਮੰਡਲ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਿੰਨ ਮਿਆਰੀ ਤਹਿ ਕੀਤੇ ਹਨ।

1. ਇਸ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

2. ਇਹ ਇੰਨਾ ਵੱਡਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋਵੇ ਕਿ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂਤਾ ਬਲ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਗੋਲਾਕਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇ।

3. ਇਸ ''ਚ ਇੰਨਾ ਜ਼ੋਰ ਹੋਵੇ ਕਿ ਇਹ ਬਾਕੀ ਪਿੰਡੋ ਤੋਂ ਵੱਖ ਆਪਣੀ ਸਵਤੰਤਰ ਕਲਾਸ ਬਣਾ ਸਕੇ। 

ਤੀਜੀ ਉਮੀਦ ''ਤੇ ਪਲੂਟੋ ਖਰਾ ਨਹੀਂ ਉੱਤਰਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਦੀ ਕਲਾਸ ਨੇਪਚੂਨ ਦੀ ਕਲਾਸ ਤੋਂ ਕਟੌਤੀ ਹੈ?

ਪਲੂਟੋ ਦੀ ਖੋਜ 1930 ''ਚ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਕਲਾਊਡ ਡਿਬਿਊ ਟਾਮਬਾਗ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ 2006 ''ਚ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਲੂਟੋ ਦਾ ਨਾਂ ਆਕਸਫੋਰਡ ਸਕੂਲ ਆਫ ਲੰਡਨ ''ਚ 11ਵੀਂ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਨੇਸ਼ੀਆ ਬਰਨੇ ਨੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਬੱਚੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਨਾਂ ਕੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ''ਤੇ ਵੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹਨੇਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪਲੂਟੋ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ। ਪਲੂਟੋ 248 ਸਾਲ ''ਚ ਸੂਰਜ ਦਾ ਇਕ ਚੱਕਰ ਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਲੂਟੋ ਦੇ 5 ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਸ਼ੇਰਨ ਹੈ, ਜੋ 1978 ''ਚ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਾਇਡਰਾ ਅਤੇ ਕਿਸ 2005 ''ਚ ਖੋਜੇ ਗਏ। ਕਾਰਬਨ 2011 ਅਤੇ ਸੀਟਕਸ 2012 ''ਚ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ। ਪਲੂਟੋ ਦਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਤਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਮੀਥੇਨ, ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਮੋਨੋਆਕਸਾਈਡ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਪਲੂਟੋ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਦੂਰ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਲੂਟੋ ਦਾ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਹੋਰ ਵੀ ਘੱਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਲੂਟੋ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸੂਰਜ ਦੇ ਕੋਲ ਆਉਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੈਸਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਪਿਘਲ ਕੇ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ''ਚ ਫੈਲਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।