ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਰਤਮਾਨ

Saturday, Aug 31, 2024 - 05:29 PM (IST)

ਭਾਰਤ ਲਈ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਮਹਾਦੀਪ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਵਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਬਾਪੂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਰਮ ਭੂਮੀ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਨੌਜਵਾਨ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖੇ ਵਿਵਹਾਰ, ਸਥਾਨਕ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਮਝਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਿਤਾ ਬਣਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਹੈ।

ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਪਛਾਣ : ਭਾਰਤ ਵਾਂਗ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਜਲਵਾਯੂ, ਜੰਗਲ, ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਤੇ ਖਣਿਜ ਇਸਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਹਨ। ਕੇਪਟਾਊਨ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਜੋਹਾਨਸਬਰਗ ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਦੀ ਖਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਡੱਚ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਲਈ ਇੱਥੇ ਵਸਣ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਦੌਲਤ ਨਾਲ ਅਮੀਰ ਬਣਨ ਦਾ ਇਕ ਸਰੋਤ ਸੀ।

ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਕੇਪਟਾਊਨ ਸ਼ਹਿਰ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਚ ਕਈ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰਲ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਘਰ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਕਿ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਜੇ-ਸੰਵਰੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਨਮੋਹਕ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੈ।

ਸਾਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਕੋਈ ਘਰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ, ਪਰ ਬਾਹਰੋਂ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਦਾ ਆਨੰਦ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਤੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਇਕ ਸੁਹਾਵਣਾ ਅਨੁਭਵ ਸੀ। ਹੇਠਾਂ ਫੈਲਿਆ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮੂਹ ਅਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਰਬਤ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਸਤੀਆਂ ਆਪਣੇ ਵੱਖਰੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਮੋਹ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਲੁਭਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ।

ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ : ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ’ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਅਦਭੁਤ ਨਜ਼ਾਰੇ ਹਨ, ਪਰਬਤ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸਜਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਟਕ ਦੇਖਦੇ ਰਹੋ ਤਾਂ ਵੀ ਤੁਸੀਂ ਬੋਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।

ਟੇਬਲ ਮਾਊਂਟੇਨ ਵਰਗੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਮਿਲਦੀ ਹੋਵੇ। ਉੱਥੋਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੁਦਰਤੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਰਿਵਰ ਫਰੰਟ ਨਾਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਪੂਰਾ ਦਿਨ ਬੀਚ ’ਤੇ ਬਿਤਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਬਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਨਾ ਚੱਲਦੀਆਂ ਹੋਣ।

ਇਕ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਲੱਖਣ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਜੋ ਤੋਹਫ਼ੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹਨ, ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਕੁਦਰਤੀ ਪੂੰਜੀ ਦੀ ਦੌਲਤ ਕਾਰਨ ਆਨੰਦ ਦੇਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਫੁੱਲਿਤ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ।

ਸਨ ਸਿਟੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇੱਥੇ ਇਕ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਇਕੋ-ਇਕ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸਾਧਨ ਉਪਲਬਧ ਹਨ।

ਇੱਥੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬੀਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਜਲ ਖੇਡਾਂ ਲਈ ਢੁੱਕਵਾਂ ਹੈ। ਸੈਲਾਨੀ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਰਾਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਹੋਣ ਲਈ ਸਮੁੰਦਰੀ ਰੇਤ ਦਾ ਬਿਸਤਰਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਥਕਾਵਟ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਨੇੜੇ ਹੀ ਇਕ ਸਫਾਰੀ ਪਾਰਕ ਹੈ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਤੱਕ ਜਾਣ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੇ ਕੰਮ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਬਣੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਆਦਿ ਵਿਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਤਾਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਧੁੰਦ ਸੀ ਅਤੇ ਠੰਢ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸੀ। ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੇ। ਕੁਝ ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਸ਼ੇਰ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਆਵਾਜਾਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰੌਲੇ-ਰੱਪੇ ਜਾਂ ਗੱਲਬਾਤ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗੇ।

ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਹੋਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ੈਬਰਾ ਦਾ ਝੁੰਡ, ਜਿਰਾਫ, ਹਿਰਨਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ੇਰ ਦਾ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਅਜਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਵੇਂ ਰਾਜਾ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਜਾ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।

ਆਪਣੀ ਮਸਤੀ ਅਤੇ ਅਨੋਖੀਆਂ ਅਦਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਸੜਕ ’ਤੇ ਆਉਣਾ, ਇਕ ਪਲ ਲਈ ਰੁਕਣਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ, ਵਾਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀ ਲੰਘਣਾ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਝਾੜੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਣਾ, ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੁਝ ਪਲ ਸ਼ੇਰਨੀ ਨਾਲ ਬਿਤਾਉਣਾ, ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਅਭੁੱਲ ਬਣ ਗਿਆ।

ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇੱਥੋਂ ਅੱਗੇ ਵਧੇ ਤਾਂ ਹਾਥੀਆਂ ਦਾ ਝੁੰਡ ਆਉਂਦਾ ਦੇਖਿਆ। ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਾਨਵਰ ਕੋਲ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਬੁੱਧੀ ਹੈ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹਾਥੀ, ਜੋ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਚਿੰਤਤ ਜਾਪਦਾ ਸੀ, ਇਕ ਬੁੱਢੇ ਆਦਮੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਿਖਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਜਾਪਿਆ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਸੜਕ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ, ਕਰਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੁਕਿਆ ਅਤੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਵਰਗੀ ਡੀਲਡੌਲ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਇਦ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਪਿੱਛੇ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਪਾਰ ਹੋਣ ਤੱਕ ਉਹ ਉਥੇ ਹੀ ਰੁਕਿਆ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ ਹੋ ਗਈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਇਸ ਪਾਰ ਆ ਗਏ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਘੁਮਾ ਕੇ ਦੋਵਾਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਡਰ ਦੇ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ ਅਤੇ ਝੁੰਡ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ।

ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਾ ਕਿ ਲਗਭਗ 3 ਘੰਟੇ ਕਿਵੇਂ ਬੀਤ ਗਏ। ਸੂਰਜ ਚਮਕ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਠੰਢ ਵੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਸੀ, ਹਵਾ ਤੇਜ਼ ਸੀ ਪਰ ਸੁਹਾਵਣਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਗਰਮ ਕੱਪੜੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਢਿੱਲੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ ਇਕ ਆਰਾਮਗਾਹ ’ਤੇ ਗੱਡੀ ’ਚੋਂ ਉਤਰ ਕੇ ਮਾਹੌਲ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ।

ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਜੰਗਲ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀ, ਵਾਹਨ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਤਰਨਾ ਖਤਰਨਾਕ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ, ਅਜਿਹੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਉੱਥੇ ਆ ਗਏ ਹਾਥੀ ਨੇ ਸੁੰਡ ਦੇ ਵਾਰ ਨਾਲ ਯਮਲੋਕ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤਾ।

ਆਪਣੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸੁਚੇਤ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬਾਹਰੀ ਤਾਕਤ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਭਰੋਸੇ ’ਚ ਰੱਖ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਲਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਭੋਜਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਭਾਵ ਦੂਜੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਲੋੜ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬਿਨਾਂ ਮਤਲਬ ਦੇ ਜਾਂ ਜਨੂੰਨ ਜਾਂ ਹਉਮੈ ਕਾਰਨ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਪਸ਼ੂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ’ਚ ਜਿੰਨਾ ਸੰਭਵ ਸੀ, ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦੇਖਿਆ, ਸਮਝਿਆ ਅਤੇ ਯਾਦਾਂ ’ਚ ਸਮੋ ਕੇ ਲਗਭਗ ਦਸ ਦਿਨ ਪਿੱਛੋਂ ਪਰਤਣ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਸੁਖਦਾਈ ਸੀ। ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਬਾਕੀ ਹਨ।

ਪੂਰਨ ਚੰਦ ਸਰੀਨ


Rakesh

Content Editor

Related News