ਭਾਰਤ ਇਕ ਏਸ਼ੀਆਈ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਰੂਪ ’ਚ ਉਭਰੇ

ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਦੀਪ ਦਾ ਇਹ ਨਾਂ ਇਕ ਕਾਰਨ ਕਰ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀਰੇ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਿੱਸਾ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦਰਮਿਆਨ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਦੱਖਣੀ ਪ੍ਰਾਇਦੀਪ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ’ਚ ਕਾਫੀ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ’ਚ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਰੋਤ-ਸੰਪੰਨ ਜ਼ਮੀਨ ’ਚ ਘਿਰੇ ਦੇਸ਼ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸ਼ਬਦਿਕ ਚੌਰਾਹੇ ’ਤੇ ਇਹ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸਦੀ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ’ਚ ਇਕ ਸੰਭਾਵਿਤ ਧੁਰੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਦੇਸ਼ ਜਿਸ ’ਚ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਊਰਜਾ ਸਪਲਾਈਕਰਤਾ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਊਰਜਾ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਰੋਤ-ਸੰਪੰਨ ਪਰ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ’ਚ ਮੌਜੂਦ ਦਰਜਨਾਂ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਰਾਮਦ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਭਾਰਤ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਵੀਜ਼ਾ-ਉਲਟ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਕੁੱਝ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਣਜ ਮਾਰਗਾਂ (ਐੱਸ.ਐੱਲ.ਓ.ਸੀ.) ’ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਕਿਨਾਰਾ ਅੰਡੇਮਾਨ ਨਿਕੋਬਾਰ ਦੀਪ ਸਮੂਹ-ਇੰਦਰਾ ਪੁਆਇੰਟ 6 ਡਿਗਰੀ ਚੈਨਲ ’ਤੇ ਮਲੱਕਾ ਜਲਡਮਰੂ ਮੱਧ ਤੋਂ ਸਿਰਫ 675 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਖੇਤਰ (ਆਈ.ਓ.ਆਰ.) ’ਚ ਚੀਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਐੱਸ.ਐੱਲ.ਓ.ਸੀ. ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਚੀਨ ਦੀ 75 ਫੀਸਦੀ ਤੇਲ ਦਰਾਮਦ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਹਰ ਰੋਜ਼ 11.28 ਮਿਲੀਅਨ ਬੈਰਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਤੇਲ ਦਰਾਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, ਚੀਨ, ਰੂਸ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ ਦਰਮਿਆਨ ਆਪਸੀ ਕਿਰਿਆ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਆਧਾਰ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਏਸ਼ੀਆ ’ਚ ਹੋਰ ਉੱਭਰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਬਣਾਏ ਹਨ।

ਏਸ਼ੀਆ ਇਸ ਸਦੀ ’ਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੱਕ ਵੀ ਇਹੀ ਸਥਿਤੀ ਬਣੀ ਰਹੇਗੀ। ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਵਪਾਰ ਪਿਛਲੀ ਸਦੀ ਦੀ ਤਿਮਾਹੀ ’ਚ ਹਰ ਸਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ’ਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਿਆ ਹੈ ਜੋ ਅੰਸ਼ਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਚੀਨ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਅੰਸ਼ਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੈ।

ਪਰ ਕਹਾਣੀ ’ਚੋਂ ਇਕ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਗਾਇਬ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਕ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸਦੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇਕ ਸੰਯੋਜਕ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਸਤੂਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਸੈੱਸਰ ਵਜੋਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਲੋੜ ਹੈ, ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਅਤੇ ਰਸਦ, ਮਾਹਰ ਵਪਾਰਕ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲੋੜ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ? ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਰਿਆਂ ਦੀ ਥਾਂ ਮੌਕਿਆਂ ਵਜੋਂ ਦੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ’ਚ ਬਦਲਾਅ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਭਰੋਸੇ ਦੀ ਇਕ ਅਜਿਹੀ ਛਾਲ ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣਾ ਜਿੰਨਾ ਸੌਖਾ ਹੈ, ਕਹਿਣਾ ਓਨਾ ਸੌਖਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਏਸ਼ੀਆਈ ਅਤੇ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਥਾਂ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ।

ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਇਕ ਰਣਨੀਤਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜਿਸ ’ਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਰਾਹੀਂ ਜੋੜੇਗਾ। ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਢਾਂਚੇ, ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਗੱਠਜੋੜ ਅਤੇ ਸਰਹੱਦੀ ਸਮਝੌਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣਗੇ।

ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਰਤਮਾਨ ਤਾਕਤ ’ਚ ਇਕ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਹੋਵੇਗਾ। ਵਰਤਮਾਨ ’ਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਇਸ ਦੀ ਬਰਾਮਦ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਪਾਰ ’ਚ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹਾਲ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ ਪਰ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਯਤਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਵਲੋਂ ਆਰ.ਸੀ.ਈ.ਪੀ. ’ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਪਿੱਛੋਂ, ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ’ਚ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਤਰਕ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸਦੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਬਿਨਾਂ, ਅੱਗੇ ਵਧੇਗੀ ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਏਸ਼ੀਆ ਇਕ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਇਕ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ’ਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਹੈ।

ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ’ਤੇ 28 ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤੱਟ ਰੇਖਾ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀ.ਡੀ.ਪੀ. ਲਗਭਗ 11 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਹੈ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 2.8 ਬਿਲੀਅਨ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚੋਂ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ 6 ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਘਿਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜੋ, ਜਿਹੜੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਰੋਤ-ਸੰਪੰਨ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਘੱਟ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਮੰਗੋਲੀਆ, ਰੂਸ ਦੇ ਸਾਈਬੇਰੀਆ, ਨਾਲ ਹੀ ਚੀਨ ਨੂੰ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਅਤੇ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਰਾਹੀਂ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਸਰੋਤ ਮਾਰਗ ਹੋਣ ਨਾਲ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ। ਹਿਮਾਲਿਆ ਇਕ ਬਿਖੜਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਜਿਸ ’ਚ ਸੁਰੰਗਾਂ ਦੀ ਬੋਰਿੰਗ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।

ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਕੁਨੈਕਟਿੰਗ ਇਨਫਰਾਸਟ੍ਰੱਕਚਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਮਹਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ’ਚ ਭੂ-ਸਿਆਸੀ ਮਾਹੌਲ ’ਚ, ਇਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਠੋਸ ਕਦਮ ਹਨ ਜੋ ਭਾਰਤ ਉਠਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਹੈ ਇਸ ਦੀਆਂ ਵਿਵਾਦਿਤ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਉੱਤਰ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।

ਦੂਜਾ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਦੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਾਹਰੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਤੀਜਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਏਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ’ਚ ਰੱਖ ਕੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨਾ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸਪਲਾਈ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ’ਚ ਸੋਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ’ਚ ਤਾਲਮੇਲ ਬਿਠਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਅਜਿਹੇ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪੂੰਜੀ ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਉਪਲੱਬਧ ਹੈ ਅਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਮਹਾਦੀਪ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਣਗੇ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਬਦਲਵੀਂ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਲਈ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਭੂ-ਸਿਆਸੀ ਵਾਸਤੂਕਲਾ ਦੀ ਮੁੜ ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੀ ਹਮਲਾਵਰ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ’ਤੇ ਗਲਬਾ ਪਾਉਣ ਦੀ ਚਾਹਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਜ਼ਾਹਿਰ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਹ ਕੰਮ ਇਕੱਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਮੂਲ ਧਾਰਨਾ ਸੀ ਜਦ ਏਸ਼ੀਆ, ਅਫਰੀਕਾ, ਲਾਤੀਨੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੇ ਖੁਦ ਨੂੰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਲੋਂ ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ, ਬਸਤੀਵਾਦ, ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਰਾਸਰ ਲੁੱਟ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।

ਰਸਤੇ ’ਚ ਕਿਤੇ ਨਾ ਕਿਤੇ ਉਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਧੁੰਦਲੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਫਿਰ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਕਤੀ ਮੁਕਾਬਲੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਲਪੇਟ ’ਚ ਆ ਗਿਆ। ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਏਸ਼ੀਆਈ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਵੱਧ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਭਵਿੱਖ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਬੰਧਤ ਲਾਂਚ ਮਾਰਗਾਂ ਦਾ ਪੁਨਰ-ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਮਨੀਸ਼ ਤਿਵਾੜੀ