ਜੀ-20 ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨ : ਬਿਹਤਰ ਕੱਲ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ

ਜੀ-20 ਇਕ ਅੰਤਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਮੰਚ ਹੈ ਜਿਸ ’ਚ 19 ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁੱਦੇ ਜਿਵੇਂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਰਤਾ, ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ’ਚ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਵਧੇਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਨੇ 2023 ’ਚ 1 ਦਸੰਬਰ 2022 ਤੋਂ 30 ਨਵੰਬਰ 2023 ਤੱਕ ਜੀ-20 ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਨੇ ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਇਨੋਵੇਸ਼ਨ ਇਨੀਸ਼ੀਏਟਿਵ (ਆਰ. ਆਈ. ਆਈ. ਜੀ.) ਅਤੇ ਖੋਜ ਅਧੀਨ ਅੰਤਰ-ਸਾਲਾ ਏਜੰਡੇ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ।

ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ‘ਵਸੂਧੈਵ ਕੁਟੁੰਭਕਮ’ ਜਾਂ ਇਕ ਧਰਤੀ, ਇਕ ਪਰਿਵਾਰ, ਇਕ ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਥੀਮ ਅਧੀਨ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੌਰਾਨ ਆਰ. ਆਈ. ਆਈ. ਜੀ. ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਬਰਾਬਰ ਸਮਾਜ ਲਈ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਵਾਚਾਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ। ਆਰ. ਆਈ. ਆਈ. ਜੀ. ਬੈਠਕਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਸਾਰੇ ਪੱਧਰਾਂ ’ਤੇ ਹਿੱਤਧਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਬਰਾਬਰੀ, ਆਰਥਿਕ ਸਮਾਨਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕ ਯੰਤਰ ਵਜੋਂ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਵਾਚਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਮੰਚ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ।

ਨੀਤੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਤੇ ਮਕਸਦ : ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦਾ ਅਜਿਹੇ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਹੈ ਜੋ ਨਵੇਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖੇਗਾ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਖੋਜ ਪਹਿਲਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ’ਚ ਜਨਤਕ ਭਾਈਵਾਲੀ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਕਰ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ- ਆਰਥਿਕ ਬਰਾਬਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ’ਚ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਵਾਚਾਰ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਹੋਰ ਵੱਧ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਆਰ. ਆਈ. ਆਈ. ਜੀ. ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਜੀ-20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਮ ਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ-ਸੰਚਾਲਿਤ ਇਕੁਇਟੀ ਲਈ ਸਥਾਈ ਹੱਲ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।

ਚਰਚਾ ਲਈ ਪਹਿਲ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ੇ ਅਤੇ ਮੁੱਦੇ :

1. ਸਮੁੱਚੀ ਊਰਜਾ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ

2. ਚੱਕਰਾਕਾਰ ਜੈਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ

3. ਊਰਜਾ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਵਾਚਾਰ

4. ਸਮੁੱਚੀ ਨੀਲੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ’ਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਤੇ ਮੌਕੇ।

ਆਰ. ਆਈ. ਆਈ. ਜੀ. ਸੰਮੇਲਨ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਆਰ. ਆਈ. ਆਈ. ਜੀ. ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬੈਠਕ ਕੋਲਕਾਤਾ ’ਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿੱਧਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੁਲ 36 ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬੈਠਕ ’ਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਬੈਠਕ ’ਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਭਾਗਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗਠਨਾਂ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 40 ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸੱਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।

ਸਮੁੱਚੀ ਊਰਜਾ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ’ਤੇ ਸੰਮੇਲਨ, ਰਾਂਚੀ

ਸੰਮੇਲਨ ’ਚ ਚਰਚਾ ’ਤੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਹੁਨਰਮੰਦ ਹਰਿਤ ਊਰਜਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਭੰਡਾਰਨ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਹਰਿਤ ਊਰਜਾ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ, ਈ. ਵੀ. ਕਾਰਜ ਮੁਤਾਬਕ ਨੀਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਚਰਚਾ ਲਈ ਕੁਝ ਉਪ ਵਿਸ਼ੇ ਸਨ।

ਊਰਜਾ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਨਵਾਚਾਰ ਸੰਮੇਲਨ

ਬੈਠਕ ’ਚ ਊਰਜਾ ਤਬਦੀਲੀ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ-ਨਵਾਚਾਰ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਊਰਜਾ ਖੋਜ ’ਚ ਕਿਫਾਇਤੀ ਨਵਾਚਾਰ ਦੀ ਵੱਧ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਸੰਸਥਾਗਤ ਢਾਂਚੇ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਸਰਕੂਲਰ ਬਾਇਓ-ਇਕਾਨਮੀ ’ਤੇ ਸੰਮੇਲਨ ਡਿਬਰੂਗੜ੍ਹ/ਇਟਾਨਗਰ

ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੁਦਰਤ ਆਧਾਰਿਤ ਦਖਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਬਾਇਓਜੈਨਿਕ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਤੇ ਬਾਇਓ ਪ੍ਰਾਸੈੱਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ’ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਨਾਲ ਜੈਵ ਆਧਾਰਿਤ ਸਰਕੂਲਰ ਕਾਰਬਨ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ’ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ, ਹਾਲਾਤ ਤੰਤਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੱਧ ਲਚਕੀਲਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਨੂੰ ਉਤਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਰਚਾਵਾਂ ਨੇ ਇਕ ਸਥਾਈ ਅਤੇ ਚੱਕਰੀ ਜੈਵ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ’ਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿਤਧਾਰਕਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਵਾਅਦਿਆਂ ’ਤੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਬੈਠਕ ’ਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਉਦਯੋਗ ’ਚ ਡੀ-ਕਾਰਬਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ, ਜੈਵ ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਜੈਵ ਖੋਜ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿਸ਼ੇ ਵਾਲੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜਣ ’ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਆਰ. ਆਈ. ਆਈ. ਜੀ. ਸਿਖਰ ਸੰਮੇਲਨ ਮੰਤਰੀ ਪੱਧਰੀ ਬੈਠਕ, ਮੁੰਬਈ :

ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਸੰਖੇਪ ਅਤੇ ਨਤੀਜਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਨਾਲ 2023 ’ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੀ-20 ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ’ਚ ਬੈਠਕਾਂ ਦੀ ਇਕ ਲੜੀ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਆਜ਼ਾਦ ਚਾਰਜ) ਵਜੋਂ ਮੈਂ 5 ਜੁਲਾਈ 2023 ਨੂੰ ਜੀ-20 ਖੋਜ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਬੈਠਕ (ਆਰ. ਐੱਮ. ਐੱਮ.) ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਦੀ 29 ਜੀ-20 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਖੋਜ ਮੰਤਰੀਆਂ, ਸੱਦੇ ਮਹਿਮਾਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਸਮੇਤ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਵਾਚਾਰ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ। ਸਮੁੱਚੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਬਦਲਦੀ ਦੁਨੀਆ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਵਾਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੇ ਸਾਰੇ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਲਿਆ ਗਿਆ।

ਡਾ. ਜਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਆਜ਼ਾਦ ਚਾਰਜ) ਵਿਗਿਆਨ ਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ)