ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬੋਰਡ ''ਤੇ ਕਿਉਂ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ''ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਉਚਾਈ''? ਰੋਚਕ ਹੈ ਕਾਰਨ

ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ : ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਆਪਣੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਲਗਾਤਾਰ ਨਵੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਟ੍ਰੇਨ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬੋਰਡ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ "ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਉਚਾਈ" (Sea Level Altitude) ਕਿਉਂ ਲਿਖੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਨ ਹਨ।

ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਬੋਰਡ ਦਾ ਰਾਜ਼
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਵਿੱਚ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬੋਰਡ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਬੈਕਗਰਾਊਂਡ ਉੱਤੇ ਕਾਲੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਦੂਰ ਤੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੰਗ ਕੋਹਰੇ, ਧੁੰਦ, ਬਾਰਿਸ਼ ਜਾਂ ਘੱਟ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਲੋਕੋ ਪਾਇਲਟ (ਟ੍ਰੇਨ ਚਾਲਕ) ਨੂੰ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਸਾਵਧਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਗੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਗਤੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰ ਸਕੇ। ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ (Traffic Signal) ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪੱਖੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਢੁਕਵਾਂ ਹੈ।

ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਉਚਾਈ ਦਾ ਮਹੱਤਵ
ਸਟੇਸ਼ਨ ਬੋਰਡ 'ਤੇ ਲਿਖੀ "ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਉਚਾਈ" ਇਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਉਚਾਈ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਔਸਤ ਪੱਧਰ (Sea Level) ਤੋਂ ਕਿੰਨੀ ਹੈ।
1. ਢਲਾਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ: ਰੇਲਵੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਇਸ ਉਚਾਈ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਟੜੀਆਂ ਦੀ ਢਲਾਨ ਤੈਅ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਜਿਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਹੜ੍ਹ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਉੱਚੇ ਜਵਾਰ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ।
2. ਲੋਕੋ ਪਾਇਲਟ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ: ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੋਕੋ ਪਾਇਲਟ (ਡਰਾਈਵਰ) ਲਈ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਜੇ ਇੱਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੀ ਉਚਾਈ 100 ਮੀਟਰ ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਦੀ 200 ਮੀਟਰ ਹੈ, ਤਾਂ ਲੋਕੋ ਪਾਇਲਟ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਈ 'ਤੇ ਇੰਜਣ ਨੂੰ ਵਾਧੂ ਸ਼ਕਤੀ (extra power) ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜੇ ਉਤਾਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗਤੀ ਕੰਟਰੋਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਚਾਈ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਲੋਕੋ ਪਾਇਲਟ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਗਤੀ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹੋਰ ਉਪਯੋਗ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਬਦਲਾਅ
ਇਸ ਉਚਾਈ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਸਵੈਚਾਲਿਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ (automated systems) ਦੇ ਆਉਣ ਕਾਰਨ, ਟ੍ਰੇਨਾਂ ਦੀ ਗਤੀ, ਢਲਾਨ ਅਤੇ ਟਰੈਕ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਡਿਜੀਟਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ, ਨਵੇਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਈ ਰੇਲ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਹੁਣ "ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਉਚਾਈ" ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫਿਰ ਵੀ, ਪੁਰਾਣੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅੱਜ ਵੀ ਰੇਲ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਵਜੋਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।