ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜੇ ਯਤਨ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ?

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ– ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪੰਜਾਬ, ਉਤਰਾਖੰਡ, ਮਣੀਪੁਰ ਅਤੇ ਗੋਆ ’ਚ ਹੁਣੇ ਜਿਹੇ ਹੋਈਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ 690 ਸੀਟਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ 55 ਸੀਟਾਂ ਹੀ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ।
ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ 2014 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਗਾਤਾਰ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2014 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ 44 ਸੀਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ਸਨ, ਜਦਕਿ 2019 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਕੇ 52 ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

2014 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਈ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਪਾਰਟੀ ਛੱਡ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇ ਵੀ ਹਨ।
2014 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਪਾਰਟੀ ਛੱਡ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੁਝ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ’ਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਕੀਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਕੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਹਨ, ਇਹ ਆਮ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।

ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁ-ਉਡੀਕ ਚੋਣ ਸਲਾਹਕਾਰ ਨਾਲ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪਾਰਟੀ ਅੰਦਰ ਸੁਧਾਰਾਂ ਲਈ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੈਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ, ਤੋਂ ਇਹ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ 137 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸਮਝਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਕੀ ਹਨ, ਬਾਰੇ ਗੰਭੀਰ ਹੈ?

ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸੰਕਟ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪਤਨ ਵਿੱਚ ਨਿਭਾਈ ਭੂਮਿਕਾ
ਕਾਂਗਰਸ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਸੰਕਟ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਕ ਇਸ ਦੇ ਪਤਨ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਾਰਟੀ ਸਾਹਮਣੇ ਚੁਣੌਤੀ ਸਿਰਫ਼ ਬੇਅਸਰ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿਰਫ਼ ਗੈਰ-ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਅਕਸ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇਗਾ। ਅਸਲ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਨਾਲ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਏਜੰਡੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਮਹੂਰੀਕਰਨ ਦੇ ਮੋਰਚੇ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਪਰ ਸੰਗਠਨਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਪਾਸੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਵਾਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ’ਤੇ ਬਹਿਸ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਪਰਿਵਾਰ ’ਤੇ ਇੱਕ ਜਨੂੰਨੀ ਫੋਕਸ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਅੰਦਰੂਨੀ ਚੋਣਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ ’ਤੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਸੰਗਠਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਚੋਟੀ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਉਹ ਲੋਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਦੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਲੜੀਆਂ ਜਾਂ ਦਹਾਕਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਢਾਂਚਾਗਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਨੇ ਸਖ਼ਤ ਇਲਾਜ ਉਪਾਵਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਚੁਸਤੀ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਹੈ।

ਆਪਣੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ
ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਇਸ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਆਸੀ ਲਾਮਬੰਦੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਰੱਖਣਾ ਤੇ ਵੋਟਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਹੈ।

ਇਸਦੇ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਜਮਹੂਰੀ ਭਾਰਤ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਆਪਣੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਵੀ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਵਚਨਬੱਧਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਣ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਝਿਜਕ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਸਫਲਤਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ (ਯੂ.ਪੀ.ਏ.) ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਖੇਡ ਸਕੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਸਹੀ ਹਿਸਾਬ ਲਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਉਹ ਇਸ ਦਲੀਲ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਕੁਲੀਨ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਵਾਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੱਧ-ਸੱਚਾਈਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਮਦਦ ਦੰਦੀ ਅਤੇ ਭੜਕਾਉਂਦੀ ਹੈ ,ਉਹ ਹੈ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਆਪਣੇ ਰਿਕਾਰਡ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥਾ।

ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤੀ
ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਲਈ ਮੁੱਖ ਮੁੱਦਾ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਫਿਰਕੂ ਵਿਚਾਰਾਂ, ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ’ਤੇ ਸਹਿਮਤ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਗਿਣਤੀਵਾਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਕੁਝ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਮੁੱਦਿਆਂ ’ਤੇ ਬਹੁਮਤਵਾਦੀ ਰੁਖ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। ਅਕਸਰ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ।

ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤ ਅੱਜ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਦੇ ਵੀ ਇੰਨੀ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਲੜਾਈ ਬਹੁਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਤਰੀਕੇ ਬਾਰੇ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਲਵਾਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਬਾਰੇ ਚੁੱਪ ਧਾਰ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।

ਸਿਆਸਤ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਬਹੁਲਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨਾ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪਹਿਲੂ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਆਪਣੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੇ ਮੁਹਾਵਰੇ ’ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਰਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 137 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮੁੜ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ’ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ - ਵੰਡਣ ਵਾਲੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਕ੍ਰਿਪਟ, ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਨਿਰੰਤਰ ਜਨਤਕ ਕਾਰਵਾਈ ਤੋਂ ਤਾਕਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ।

ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਸਿਆਸਤ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਰੂਪ ਨਵੇਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਯੋਗ ਨਹੀਂ
ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਆਧਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕੇਂਦਰਵਾਦੀ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ’ਤੇ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਆਈ ਹੈ ਪਰ ਧਰੁਵੀਕਰਨ ਅਤੇ ਫਿਰਕੂ ਲਾਮਬੰਦੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਵਾਲੀ ਡੂੰਘੀ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰਵਾਦ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉਦਾਰਵਾਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਰੂਪ, ਜਿਸ ਨੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਗੱਠਜੋੜ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਨਵੇਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਚੋਣਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ- ਗੁਜਰਾਤ ਮਾਡਲ, ਹਿੰਦੂ ਮਾਣ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅਪੀਲ।

ਕਾਂਗਰਸ ਵਲੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਉਦਾਰੀਕਰਨ, ਸੰਸਾਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਸੰਚਾਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਰਾਹੀਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਇਸਦੇ ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪਤਨ ਨੂੰ ਨਵਉਦਾਰਵਾਦ ਅਤੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀਵਾਦ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪਸਾਰ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।