RBI New Rule: ਬਦਲ ਗਿਆ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰਿੰਗ ਸਿਸਟਮ, 4 ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋਵੇਗਾ ਨਵਾਂ ਨਿਯਮ
Saturday, Aug 30, 2025 - 08:44 PM (IST)
ਨੈਸ਼ਨਲ ਡੈਸਕ- ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (RBI) ਨੇ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ 'ਕੰਟੀਨਿਊਅਸ ਕਲੀਅਰਿੰਗ ਐਂਡ ਸੈਟਲਮੈਂਟ ਆਨ ਰਿਐਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ' ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸਿਸਟਮ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਨਾਲ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗਣ ਵਾਲਾ ਸਮਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਜਾਵੇਗਾ। RBI ਨੇ ਬੈਂਕਾਂ ਲਈ ਇਹ ਆਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਹਿਤ ਬੈਂਕਾਂ ਵਿੱਚ ਚੈੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਕਲੀਅਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਤਾਂ ਜੋ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦੇਰੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਬਦਲਾਅ ਦੋ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਜਲਦੀ ਕਲੀਅਰ ਹੋਵੇਗਾ ਤੁਹਾਡਾ ਚੈੱਕ
ਅਜੇ ਤੱਕ ਚੈੱਕ ਟ੍ਰੰਕੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ (CTS) ਦੇ ਤਹਿਤ, ਚੈੱਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਕਈ ਬੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਸੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਲੀਅਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਵੇਰੇ 10 ਵਜੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ 4 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬੈਂਕ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਚੈੱਕਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਸਕੈਨ ਕਰਕੇ ਕਲੀਅਰਿੰਗ ਹਾਊਸ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਗਾਹਕ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਣਗੇ।
ਦੋ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਹੋਣਗੇ ਨਵੇਂ ਨਿਯਮ
- ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ (4 ਅਕਤੂਬਰ, 2025 ਤੋਂ) : ਇਸ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 7 ਵਜੇ ਤੱਕ ਚੈੱਕ ਦੀ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਜਾਂ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਤਸਦੀਕ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਜੇਕਰ ਬੈਂਕ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਤਸਦੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚੈੱਕ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸੈਟਲਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
- ਦੂਜਾ ਪੜਾਅ (3 ਜਨਵਰੀ, 2026 ਤੋਂ) : ਇਸ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮ ਹੋਰ ਵੀ ਸਖ਼ਤ ਹੋਣਗੇ। ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ 3 ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚੈੱਕ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੇਕਰ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ 10 ਵਜੇ ਤੋਂ 11 ਵਜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚੈੱਕ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਤਸਦੀਕ ਦੁਪਹਿਰ 2 ਵਜੇ ਤੱਕ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।
ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਵਿੱਚ ਖਾਤੇ 'ਚ ਜਮ੍ਹਾ ਹੋ ਜਾਣਗੇ ਪੈਸੇ
ਜਦੋਂ ਸੈਟਲਮੈਂਟ ਪੂਰਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਲੀਅਰਿੰਗ ਹਾਊਸ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਪੁਸ਼ਟੀਕਰਨ ਵੇਰਵੇ ਭੇਜੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਗਾਹਕ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਪੈਸੇ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ। ਇਸ ਨਵੀਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਨਿਪਟਾਰਾ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ, ਕਾਰਜ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਿਹਤਰ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਚੈੱਕ ਕਲੀਅਰ ਹੋਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
