ਪੁਰਾਣਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਨੇ ਕੀਤਾ ਲੰਬਾ ਸਫ਼ਰ ਤੈਅ

ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (ਇੰਟ.) : ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ‘ਇੰਡੀਆ’ ਦੀ ਬਜਾਏ ‘ਭਾਰਤ’ ’ਤੇ ਚਰਚਾ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਸੰਵਿਧਾਨ ’ਚੋਂ ‘ਇੰਡੀਆ’ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ’ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੀ ‘ਯਾਤਰਾ’ ਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਅਤੇ ਸਮਝਣਾ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਕਾਲ ਤੋਂ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਂ ਰਹੇ ਹਨ। ਪੁਰਾਤਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਂ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਜੰਬੂਦੀਪ, ਭਰਤਖੰਡ, ਹਿਮਵਰਸ਼, ਅਜਨਭ ਵਰਸ਼ ਤੇ ਆਰੀਆਵਰਤ ਆਦਿ। ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਨੇ ‘ਹਿੰਦ’, ‘ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ’, ‘ਭਾਰਤਵਰਸ਼’, ‘ਇੰਡੀਆ’ ਵਰਗੇ ਨਾਂ ਦਿੱਤੇ ਪਰ ‘ਭਾਰਤ’ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।

ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਵੀ ਹੈ ‘ਭਾਰਤ’ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ
ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਲੋਕ ਹੈ ਜਿਸ ਮੁਤਾਬਕ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਅਤੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਹੈ, ਉਹ ਭਾਰਤਵਰਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੇ ਬੱਚੇ ਹਾਂ। ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਰਿਸ਼ਭ ਦੇਵ ਨੇ ਜੰਗਲ ਛੱਡਿਆ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਭਰਤ ਨੂੰ ਜਾਨਸ਼ੀਨ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤਵਰਸ਼ ਪਿਆ। ਅਸੀਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਸ਼ਮੀਰ ਤੋਂ ਕੰਨਿਆਕੁਮਾਰੀ ਤੱਕ ਸਾਡਾ ਪੂਰਾ ਦੇਸ਼ ਵਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਦੂਜਾ ਸਿਰਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : GST ’ਚ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤੋੜਿਆ ਰਿਕਾਰਡ, 28.2 ਫੀਸਦੀ ਦਾ ਵਾਧਾ

ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਭਾਰਤਵਰਸ਼ ਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ?
ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕਈ ਦਾਅਵੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਯੁੱਗ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ‘ਭਾਰਤ’ ਨਾਂ ਦੇ ਕਈ ਲੋਕ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਾਂ ਪਿਆ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਾਨਤਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਸਤੀਨਾਪੁਰ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੁਸ਼ਯੰਤ ਅਤੇ ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਭਰਤ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਭਾਰਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਥੇ ਭਰਤ ਇੱਕ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਸਮਰਾਟ ਹੋਏ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰਾਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਾਅਵਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਸਮਰਾਟ ਭਰਤ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ‘ਭਾਰਤਵਰਸ਼’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਰਸ਼ ਦਾ ਅਰਥ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤਰ ਜਾਂ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਮਾਨਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਰਾਜਾ ਦਸ਼ਰਥ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਾਮ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਭਰਤ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਭਾਰਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਭਰੋਸਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਭਰਤਮੁਨੀ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਾਟ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਰਾਜਰਸ਼ ਭਾਰਤ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ‘ਜੜਭਰਤ’ ਮੁਹਾਵਰਾ ਕਾਫੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਤਸਯ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਮਨੂ ਨੂੰ ਭਰਤ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਮਕਰਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

‘ਇੰਡੀਆ’ ਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ?
ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਆਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਨੂੰ ‘ਇੰਡਸ ਵੈਲੀ’ ਕਿਹਾ । ਇਸੇ ਆਧਾਰ ’ਤੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਇੰਡੀਆ’ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਜਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਕਹਿਣਾ ਔਖਾ ਲੱਗਦਾ ਸੀ। ‘ਇੰਡੀਆ’ ਕਹਿਣਾ ਕਾਫ਼ੀ ਸੌਖਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ‘ਇੰਡੀਆ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਐਡੀਸ਼ਨਲ ਸਰਕਲਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਛੱਡਣ ਵਾਲੇ ਪਟਵਾਰੀਆਂ ’ਤੇ ਡਿੱਗੀ ਗਾਜ

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਪਿਆ?
ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਉਸ ਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਜੋ ਗੰਗਾ ਆਧਾਰਿਤ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਅਖੰਡਤਾ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ‘ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ’ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੱਧ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਤੁਰਕ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਲੋਕ ਇੱਥੇ ਆਏ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਰਾਹੀਂ ਦਾਖਲ ਹੋਏ। ਉਹ ‘ਸ’ ਅੱਖਰ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ‘ਹ’ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਸਿੰਧੂ’ ਸ਼ਬਦ ‘ਹਿੰਦੂ’ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਮਾ ਬੀਤਣ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬੀਤਣ ਨਾਲ ‘ਹਿੰਦੂ’ ਸ਼ਬਦ ‘ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ’ ਲਈ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਸਟਾਲਿਨ ਦੇ ਵਿਵਾਦਿਤ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸੰਗਠਨਾਂ 'ਚ ਗੁੱਸਾ, ਆਖ ਦਿੱਤੀ ਇਹ ਗੱਲ

ਜੰਬੂਦੀਪ
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੰਬੂ ਦੇ ਦਰੱਖਤ (ਜਾਮਣ) ਕਾਰਨ ਜੰਬੂਦੀਪ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਅਧਿਆਇ 2 ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਜੰਬੂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਫਲ ਸੜਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ 'ਤੇ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰਸ ਨਦੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨਦੀ ਜਾਂ ਥਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੰਬੂਦੀਪ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਭਰਤਖੰਡ
ਭਰਤਖੰਡ ਨਾਂ ਵੇਦਾਂ, ਪੁਰਾਣਾਂ, ਮਹਾਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰਾਮਾਇਣ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ, ਭਾਵ ਭਾਰਤ ਦੀ ਧਰਤੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਭਰਤਖੰਡ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ : ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਸਿਵਲ ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਵਾਪਰੀ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਘਟਨਾ, ਟਾਇਲਟ 'ਚੋਂ ਮਿਲੀ ਨਵਜੰਮੀ ਬੱਚੀ ਦੀ ਲਾਸ਼

ਆਰੀਆਵ੍ਰਤ
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਰੀਅਨ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੂਲ ਵਾਸੀ ਸਨ। ਉਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇੱਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਆਰੀਅਨਾਂ ਵਲੋਂ ਵਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਆਰੀਆਵ੍ਰਤ ਜਾਂ ਆਰੀਅਨਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਹਿਮਵਰਸ਼
ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਹਿਮਵਰਸ਼ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਵਾਯੂ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤਵਰਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਹਿਮਵਰਸ਼ ਸੀ।

ਜਗਬਾਣੀ ਈ-ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ 
For Android:- https://play.google.com/store/apps/details?id=com.jagbani&hl=en
For IOS:- https://itunes.apple.com/in/app/id538323711?mt=8