ਮਹਾਕੁੰਭ ''ਚ ਸਾਧੂ ਦੇ ਭੇਸ ''ਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ੀ ਦਾਅਵਾ ਵਾਇਰਲ

Fact Check By BOOM

ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਮਹਾਕੁੰਭ ਮੇਲੇ 'ਚ ਸਾਧੂ ਦੇ ਭੇਸ 'ਚ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅੱਤਵਾਦੀ ਦੇ ਫੜੇ ਜਾਣ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਇਕ ਤਸਵੀਰ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।

ਜਾਂਚ ਦੌਰਾਨ ਬੂਮ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਅਯੂਬ ਅਲੀ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ੱਕੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਯਤੀ ਨਰਸਿਮਹਾਨੰਦ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ ਨੇੜਿਓਂ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੁਲਸ ਨੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਯੂਬ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਅਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਪਾਇਆ ਕਿ ਵਾਇਰਲ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਅਯੂਬ ਅਲੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ AI ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਸਵੀਰ ਹੈ।

ਵਾਇਰਲ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੁਲਸ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਇੱਕ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਰੱਸੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅੱਤਵਾਦੀ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਇੱਕ ਸੰਨਿਆਸੀ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿੱਚ ਮੇਲਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

'ਐਕਸ' 'ਤੇ ਇਕ ਵੈਰੀਫਾਈਡ ਯੂਜ਼ਰ ਨੇ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਧੂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਸਾਧੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ।

ਪੋਸਟ ਦਾ ਆਰਕਾਈਵ ਲਿੰਕ

ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ: ਵਾਇਰਲ ਦਾਅਵਾ ਗੁੰਮਰਾਹਕੁੰਨ ਹੈ
ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੌਰਾਨ ਅਯੂਬ ਨਾਂ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੀਵਰਡਸ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ 'ਤੇ ਸਾਨੂੰ 14 ਅਤੇ 15 ਜਨਵਰੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਨਿਊਜ਼ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ।

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ 14 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਜੂਨਾ ਅਖਾੜੇ ਦੇ ਮਹਾਮੰਡਲੇਸ਼ਵਰ ਅਤੇ ਦਾਸਨਾ ਮੰਦਰ ਦੇ ਮਹੰਤ ਯਤੀ ਨਰਸਿਮਹਾਨੰਦ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਇਕ ਸ਼ੱਕੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਆਯੂਸ਼ ਦੱਸਿਆ ਪਰ ਜਦੋਂ ਪੁਲਸ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਅਯੂਬ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਆਸ਼ਰਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਯੂਸ਼ ਹੋਣ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਸ਼ਰਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਪੁਲਸ ਪੁੱਛਗਿੱਛ 'ਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਕਿ ਅਯੂਬ ਏਟਾ ਦੇ ਅਲੀਗੰਜ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਅਲੀਗੰਜ ਪੁਲਸ ਨੇ ਅਯੂਬ ਦੇ ਜੱਦੀ ਘਰ ਵੀ ਜਾ ਕੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਮੁਤਾਬਕ ਅਯੂਬ ਦਾ ਕੋਈ ਅਪਰਾਧਿਕ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਦੈਨਿਕ ਭਾਸਕਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕੀ ਦਾ ਨਾਂ ਅਯੂਬ ਅਲੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਯੂਬ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵੀਡੀਓ ਵੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਸ ਵੀਡੀਓ 'ਚ ਅਯੂਬ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ, "ਮੈਂ ਘੁੰਮਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਅਲਾਊ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ, ਮੈਂ ਇਕੱਲਾ ਆਇਆ ਹਾਂ।"

ਐੱਸਐੱਸਪੀ ਨੇ ਵੀ ਕੀਤਾ ਵਾਇਰਲ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਖੰਡਨ
ਮਾਮਲੇ ਸਬੰਧੀ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਅਸੀਂ ਮੇਲਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਐੱਸਐੱਸਪੀ ਰਾਜੇਸ਼ ਦਿਵੇਦੀ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ। ਵਾਇਰਲ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸਨੇ ਬੂਮ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, "ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੇ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਝੂਠਾ ਹੈ। ਉਸ ਨਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕੁੰਭ ਵਿੱਚ ਸਾਧੂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।"

ਅਸੀਂ ਰਾਜੇਸ਼ ਦਿਵੇਦੀ ਨੂੰ ਅਯੂਬ ਅਲੀ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਏ ਜਾਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪੁੱਛਿਆ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਕ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਯੂਬ ਅਲੀ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹਿਰਾਸਤ 'ਚ ਲਿਆ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ 'ਚ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭੰਬਲਭੂਸਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਖੁਦ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਅਯੂਬ ਅਲੀ ਹੈ। ਉਸ ਤੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨ 'ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਸ਼ੱਕੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ, ਉਹ ਸਾਡੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ।''

ਵਾਇਰਲ ਤਸਵੀਰ AI ਜਨਰੇਟਿਡ ਹੈ
ਖਬਰ 'ਚ ਮੌਜੂਦ ਅਯੂਬ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਇਹ ਸਾਫ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਾਇਰਲ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਚਿਹਰਾ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ। ਇਹ ਸਾਫ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਯੂਬ ਨੇ ਕਿਸੇ ਸੰਤ ਦਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਨਹੀਂ ਪਹਿਨਿਆ ਸੀ।

ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਵਾਇਰਲ ਤਸਵੀਰ 'ਤੇ ਰਿਵਰਸ ਇਮੇਜ ਸਰਚ ਕੀਤਾ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਕੋਈ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਣ 'ਤੇ ਅਸੀਂ ਪਾਇਆ ਕਿ ਵਾਇਰਲ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਸਲੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇਹ AI ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ AI ਡਿਟੈਕਸ਼ਨ ਟੂਲ Hivemoderation ਨਾਲ ਚੈੱਕ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਟੂਲ ਅਨੁਸਾਰ ਤਸਵੀਰ AI ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 97.4 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹੈ।

Disclaimer: ਇਹ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਮੂਲ ਤੌਰ 'ਤੇ BOOM ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ Shakti Collective ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ‘ਜਗ ਬਾਣੀ’ ਨੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ)