ਸਿਰਫ਼ 6 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਤੇ ਮੌਤਾਂ 1400 ਤੋਂ ਪਾਰ! ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਚ ਕਿਵੇਂ ਆ ਗਈ ਇੰਨੀ ਤਬਾਹੀ?

ਵੈੱਬ ਡੈਸਕ : ਐਤਵਾਰ ਰਾਤ ਨੂੰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਚ ਆਏ 6.0 ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਭੂਚਾਲ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਕਈ ਸਵਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। 6 ਤੀਬਰਤਾ ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਅੰਕੜਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਤੇਜ਼ ਭੂਚਾਲਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਪਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਭੂਚਾਲ ਵਿੱਚ 1400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 2500 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਤਾਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਹੈ ਕਿ ਹਲਕੀ ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਵੀ ਆਫ਼ਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਜਵਾਬ ਹੈ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ, ਯਾਨੀ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਰਾਰਾਂ ਜੋ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਅੰਦਰ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ ਕੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਣੋ ਕਿ ਭੂਚਾਲ ਕਿਉਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਧਰਤੀ ਦੀ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਤੋਂ ਬਣੀ ਹੈ, ਜੋ ਲਗਾਤਾਰ ਖਿਸਕਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਪਲੇਟਾਂ ਟਕਰਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਖਿੱਚਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਊਰਜਾ ਝਟਕੇ 'ਚ ਬਾਹਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਭੂਚਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਸੀਮਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਪਲੇਟਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਰਗੜ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਰਗਰਮ ਅਤੇ ਖਤਰਨਾਕ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਖੇਤਰ ਹੈ।

ਭਾਰਤ-ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਟੱਕਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀ ਇੱਕ ਜੰਗ
ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਭਾਰਤ ਹਰ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 45 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਗਾਤਾਰ ਟੱਕਰ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੇ ਤਿੱਬਤੀ ਪਠਾਰ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੂਚਾਲ ਊਰਜਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।

ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਮਾਹਰ ਬ੍ਰਾਇਨ ਬੈਪਟੀਏ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਹ ਖੇਤਰ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਕੁੱਲ ਭੂਚਾਲ ਊਰਜਾ ਦਾ ਲਗਭਗ 15 ਫੀਸਦੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ, ਕਿਤੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਭੂਚਾਲ ਆ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ 'ਚ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਕੀ ਹੈ?
ਹੁਣ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਸਿਰਫ਼ 6.0 ਸੀ ਤਾਂ 1400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ? ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸਿਰਫ਼ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਸਥਾਨਕ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੁਖਾਂਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਰਨ ਉੱਥੇ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਮਾੜੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ, ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਕੱਚੇ ਘਰ ਹਨ, ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਘਰ ਅਕਸਰ ਮਿੱਟੀ, ਪੱਥਰ ਅਤੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਹਿੱਲਜੁਲ 'ਤੇ ਢਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਭੂਚਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਘਰ ਕੁਝ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਲਬੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਦੱਬੇ ਲੋਕ ਬਚ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ।

ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਘੱਟ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਭੂਚਾਲ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 27 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸੀ ਤੇ ਇਸਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਭੂਚਾਲ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਊਰਜਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਪਰਲੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਹਿਲਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਤਬਾਹੀ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਤੀਜੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਆਫ਼ਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਹੈ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਜੰਗ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਭੂਚਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਹਤ ਅਤੇ ਬਚਾਅ ਕਾਰਜਾਂ 'ਚ ਦੇਰੀ, ਡਾਕਟਰੀ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸਟਾਫ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੁਖਾਂਤ ਲਈ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ, ​​ਸਗੋਂ ਸਥਾਨਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਵੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ।

ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ 'ਚ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ਕਦੋਂ-ਕਦੋਂ ਕੰਬੀ
ਜੇ ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਹਿੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਵਾਰ ਇਹ ਭੂਚਾਲ ਕਿਸੇ ਭਿਆਨਕ ਦੁਖਾਂਤ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਅਕਤੂਬਰ 2023 ਵਿੱਚ, ਹੇਰਾਤ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ 6.3 ਤੋਂ 6.4 ਤੀਬਰਤਾ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੂਚਾਲਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ 2,445 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੈ ਲਈ। ਇਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਾਰਚ 2023 ਵਿੱਚ, ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਸੂਬੇ ਬਦਖਸ਼ਾਨ ਵਿੱਚ 6.5 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 13 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਜੂਨ 2022 ਵਿੱਚ, ਪੂਰਬੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਕਤਿਕਾ ਅਤੇ ਖੋਸਤ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ 6.1 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਨਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਪੱਛਮੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਬਦਗੀਸ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ 5.3 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 26 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ।

ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਰ ਪਿੱਛੇ ਜਾਈਏ, ਤਾਂ ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਵਿੱਚ, ਹਿੰਦੂਕੁਸ਼ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 7.5 ਤੀਬਰਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਭੂਚਾਲ ਆਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 117 ਅਫਗਾਨ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ 272 ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਾਗਰਿਕ ਵੀ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਹ ਅੰਕੜੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ 5.0 ਹੋਵੇ ਜਾਂ 7.5, ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਫਾਲਟ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇੱਥੇ ਅਕਸਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਭੂਚਾਲਾਂ ਨੇ ਭਾਰੀ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਰੁਕਣ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਭੂਚਾਲਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਤਬਾਹੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦੈ?
ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਭੂਚਾਲਾਂ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਤਬਾਹੀ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤਿੰਨ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਠੋਸ ਕਦਮ ਚੁੱਕਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਦੇਸ਼ 'ਚ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਅਤੇ ਭੂਚਾਲ ਰੋਧਕ ਨਿਰਮਾਣ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਲਈ, ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ ਹਿੱਲਣ 'ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਡਿੱਗਣ। ਕੰਕਰੀਟ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਘਰਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਇੱਕ ਤਰਜੀਹ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਪੇਂਡੂ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ। ਦੂਜਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਭੂਚਾਲ ਆਉਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਲੁਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਉਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਸਕੂਲਾਂ, ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਿਯਮਤ ਸਿਖਲਾਈ ਕੈਂਪ ਲਗਾਏ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਤੀਜਾ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਉਪਾਅ ਫਾਲਟ ਲਾਈਨਾਂ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀਆਂ ਟੈਕਟੋਨਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸੰਭਾਵੀ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਉਪਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਹੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲ ਦੀਆਂ ਦੁਖਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜਗ ਬਾਣੀ ਈ-ਪੇਪਰ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਐਪ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਥੇ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ

For Android:- https://play.google.com/store/apps/details?id=com.jagbani&hl=en

For IOS:- https://itunes.apple.com/in/app/id538323711?mt=8

For Whatsapp:- https://whatsapp.com/channel/0029Va94hsaHAdNVur4L170e