ਪਾਕਿ ਦੇ ਮਦਰੱਸੇ ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਅਤੇ ਕੱਟੜਪੰਥ ਲਈ ਸੰਭਾਵਿਤ ਜ਼ਰੀਆ

ਕਰਾਚੀ  - ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਮਦਰੱਸਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਇਕ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸੀ ਸਥਿਤੀ ’ਚ ਹੈ, ਇਹ ਗਰੀਬਾਂ ਲਈ ਇਕ ਜੀਵਨ ਰੇਖਾ ਅਤੇ ਕੱਟੜਪੰਥ ਲਈ ਇਕ ਸੰਭਾਵਿਤ ਜ਼ਰੀਆ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਮਦਰੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ, ਕੱਟੜਪੰਥ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸੁਰੱਖਿਆ ’ਤੇ ਬਹਿਸ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।

11 ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਦਰੱਸੇ ਜਾਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਕੂਲ, ਘਰੇਲੂ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਰੀਖਕਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨੇੜਿਓਂ ਜਾਂਚ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਆਏ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਇਸ ਧਿਆਨ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਅਣਉਚਿਤ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਥੋਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਦਰੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ‘ਜੇਹਾਦ ਦੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ’ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਸਲੀਅਤ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ।

9/11 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦੌਰ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਾਂ ਨੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਮਦਰੱਸੇ ਕੱਟੜਪੰਥ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕੱਟੜਪੰਥ ਲਈ ਲਾਂਚਿੰਗ ਪੈਡ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਰੇ ਮਦਰੱਸੇ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਪਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਫਿਰਕੂਵਾਦ ਜਾਂ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਨਾ ਕਰਨ।